Angst en depressie

1. Kernboodschappen

2. De prevalentie van angst en depressie vanaf 2020

Op het dashboard van Sciensano vindt u dynamische visualisatie van gegevens over geestelijke gezondheid tijdens de COVID-19-crisis tot juni 2022. Daarnaast biedt een interactieve app bijgewerkte gegevens over geestelijke en sociale gezondheid van het BELHEALTH-cohort sinds oktober 2022. Het is belangrijk op te merken dat de COVID-19- en BELHEALTH-enquêtes niet werden ontworpen om volledig representatief te zijn voor de Belgische bevolking, maar eerder om trends in geestelijke gezondheidsproblemen binnen de studiepopulatie op te volgen.

Angststoornissen en depressie doorheen de tijd opvolgen met online enquêtes

Tijdens de COVID-19-crisis was er een aanzienlijke toename van angststoornissen en depressieve stoornissen, vooral tijdens de pieken van de COVID-19 pandemie en de invoering van strikte inperkingsmaatregelen. In 2022 werd een daling waargenomen, waarbij angststoornissen en depressie minder dan 20% van de bevolking troffen. Opgemerkt moet worden dat in 2022, ondanks de aankondiging van het einde van de COVID-19-crisis, andere grote crisissen opdoken, zoals de oorlog in Oekraïne en de economische gevolgen daarvan.

Tot juni 2022 zijn de gegevens afkomstig van de COVID-19-Gezondheidsenquêtes. Vanaf oktober 2022 werd dezelfde groep mensen gevolgd in de BELHEALTH-enquête om de evolutie van angststoornissen en depressieve stoornissen in de tijd en de mogelijke betrokken risico- en beschermende factoren te beoordelen.

De vanaf 2023 verzamelde gegevens wijzen op een geleidelijke afname van deze problemen onder de deelnemers. Angststoornissen en depressieve stoornissen namen echter weer licht toe in de winter (november 2023 en maart 2024), om in juni 2024 af te nemen tot respectievelijk 17% en 15%. 

Gedurende de hele periode hadden angststoornissen consistent een hogere prevalentie dan depressieve stoornissen.

Angst- en depressieve stoornissen lijken voor beide geslachten af te nemen met de leeftijd

In België zijn de groepen die het meeste risico lopen op angststoornissen en depressievrouwen, jongvolwassenen, mensen met een lage scholingsgraad, alleenstaanden en éénoudergezinnen en inwoners van Wallonië. 

Jongvolwassenen tussen 18 en 29 jaar zijn bijzonder kwetsbaar voor angststoornissen en depressieve stoornissen, met een hogere prevalentie onder vrouwen. Verschillende factoren die specifiek zijn voor deze levensfase - waaronder de overgang naar het hoger onderwijs, het betreden van de arbeidsmarkt en het streven naar financiële onafhankelijkheid - in combinatie met de veranderingen als gevolg van de pandemie en de verhoogde gevoeligheid van jongeren voor sociale kwesties, dragen bij aan hun verhoogde kwetsbaarheid voor deze stoornissen [17].

Wat de pieken betreft die verband houden met de COVID-19-pandemie, lijken vooral de twee jongste leeftijdscategorieën (18-49 jaar) te worden getroffen, met een significantere toename van het aantal gevallen. Personen boven de 50 vertonen daarentegen een stabielere trend gedurende deze periode, met minder uitgesproken variaties.

Vanaf 2022 is de prevalentie van angststoornissen en depressieve stoornissen stabieler. Angststoornissen blijven echter hoog onder de beroepsbevolking vanaf november 2023, vooral in vergelijking met 65-plussers. Bij vrouwen blijft er een duidelijke leeftijd gerelateerde gradiënt bestaan voor angststoornissen. Depressieve stoornissen vertoonden een stijging in november 2023 voor personen van 30-49 jaar en mannen van 50-64 jaar, en in maart 2024 voor beide geslachten in de groep 18-29 jaar.

3. De prevalentie van angst-en depressieve stoornissen in 2018

Vrouwen hebben vaker een angst-en depressieve stoornis dan mannen

Op basis van de beoordeling van psychometrische instrumenten, gaf, in 2018, 11,2% van de Belgische bevolking van 15 jaar en ouder een angststoornis aan, en 9,4% een depressieve stoornis. Voor beide aandoeningen hadden vrouwen een hogere prevalentie (14,2% en 10,7%, respectievelijk) dan mannen (7,9% en 8%, respectievelijk).

De stijgende trend in angststoornissen zette zich voort in 2018, terwijl de cijfers voor depressieve klachten terugkeerden naar hoe ze waren voor 2013

In 2013 hadden meer mensen last van angststoornissen dan daarvoor, en deze trend zette zich voort in 2018.

In 2013 voelden meer mensen zich depressief. Daarna, in 2018, gingen de cijfers terug naar hoe ze waren voor 2013, met een grotere verbetering voor vrouwen in vergelijking met mannen. Er moet echter worden opgemerkt dat de vragenlijsten die werden gebruikt om de aanwezigheid van angst en depressie te beoordelen, in 2018 anders waren dan in eerdere enquêtes. Daarom moeten de trends met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.

De prevalentie van angst-en depressieve stoornissen is hoger in het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest dan in het Vlaamse Gewest

Het Waalse Gewest kende een hogere prevalentie van angst- en depressieve stoornissen dan het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Vlaamse Gewest; en de prevalentie in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest was hoger dan in het Vlaamse Gewest.

Tussen 2008 en 2013 steeg de prevalentie van angststoornissen in alle gewesten. Tussen 2013 en 2018 bleef ze stijgen in het Waalse Gewest, vooral bij vrouwen maar ook bij mannen, terwijl dit niet het geval was in de andere gewesten.

Sinds 2001 komen depressieve stoornissen bij vrouwen minder vaak voor in het Vlaams Gewest dan in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waals Gewest. Deze trend wordt sinds 2008 ook waargenomen bij mannen. 

Mensen in de groep met het laagste opleidingsniveau hadden vaker een angst- of depressieve stoornis

Er bestaat een sterke sociaaleconomische gradiënt in de prevalentie van psychische stoornissen. Na standaardisatie voor leeftijd kwamen angststoornissen 2,3 keer vaker voor bij mensen uit de laagst opgeleide groep vergeleken met de hoogst opgeleide groep. Depressieve stoornissen kwamen driemaal vaker voor bij mensen uit de laagst opgeleide groep vergeleken met de hoogst opgeleide groep.

4. Meer informatie

Bekijk de metadata voor deze indicator

HISIA: Interactive Analysis of the Belgian Health Interview Survey

COVID-19 enquête interactieve app

BELHEALTH interactieve tool

Achtergrond

Geestelijke gezondheid is het vermogen van ieder van ons om te voelen, te denken en te handelen op manieren die ons vermogen om van het leven te genieten vergroten en om de uitdagingen aan te gaan waarmee we worden geconfronteerd. Het is een positief gevoel van emotioneel en spiritueel welzijn dat de belangen respecteert van cultuur, gelijkheid, sociale rechtvaardigheid, interconnecties en persoonlijke waardigheid [18]. Vanwege de hoge frequentie van psychische stoornissen in westerse samenlevingen en de impact van hun kosten op het menselijk, sociaal en economisch vlak, wordt mentale gezondheid momenteel als een prioriteit voor de volksgezondheid beschouwd. De mentale gezondheid van de bevolking ging vooral tijdens de COVID-19-crisis achteruit [19].

In België is de Gezondheidsenquête één van de belangrijkste bronnen van systematische gegevens over psychische indicatoren in de algemene bevolking. Tijdens de COVID-19-crisis werden regelmatig online gezondheidsenquêtes georganiseerd om de evolutie van de geestelijke gezondheid van de bevolking te volgen. De gegevens werden verzameld tussen april 2020 en juni 2022. Sinds oktober 2022 volgde het BELHEALTH-cohort elke 4 maanden de geestelijke gezondheid en het welzijn in de bevolking op. Terwijl de COVID-19-gezondheidsenquête gebruik maakte van een gemengde longitudinale en cross-sectionele aanpak (dezelfde deelnemers aanspreken en nieuwe deelnemers rekruteren op elk punt van gegevensverzameling), maakte BELHEALTH gebruik van een longitudinale aanpak (opvolging van hetzelfde cohort deelnemers doorheen de verschillende punten van gegevensverzameling). Hier werden enkel de cross-sectionele gegevens van BELHEALTH gebruikt. Om een representativiteit van de algemene bevolking te bereiken, werden de gegevens gewogen voor leeftijd, met een verschillende methodologie tussen de twee enquêtes. 

Onder de verschillende dimensies van geestelijke gezondheid die in deze enquête worden gemonitord, concentreren we ons op de volgende stoornissen:

• Prevalentie van angststoornissen gebaseerd op de psychometrische zelfevaluatie-instrumenten GAD-7 
• Prevalentie van depressieve stoornissen gebaseerd op de psychometrische zelfevaluatie-instrumenten PHQ-9.

Er dient echter te worden opgemerkt dat de evaluatie van geestelijke gezondheidsproblemen bij de bevolking door middel van een gezondheidsenquête een aantal beperkingen kent. Deze hebben vooral te maken met het feit dat de schattingen gebaseerd zijn op screeningsinstrumenten voor psychische stoornissen of op zelfgerapporteerde informatie van de individuen. De informatie is dus niet verkregen door klinische diagnostische instrumenten, die vaak genuanceerder zijn. Desalniettemin zijn de resultaten van gezondheidsenquêtes doorgaans in overeenstemming met de bevindingen van specifieke enquêtes over geestelijke gezondheid.

Ernstigere psychische stoornissen zoals schizofrenie en bipolaire stoornissen worden hier niet gepresenteerd. Gezondheidsenquêtes zijn namelijk geen geschikt instrument om dergelijke complexe aandoenigen vast te stellen. Informatie over zelfmoordgedachten en -pogingen is te vinden op een specifieke pagina.

Definities

GAD-7: General Anxiety Disorder 7-item

De GAD-7 is een screeningstool voor algemene angststoornissen. Deelnemers van 15 jaar en ouder (voor de HIS) of 18 jaar en ouder (voor de andere enquêtes) wordt gevraagd om de frequentie, indien van toepassing, van 7 kernsymptomen in de afgelopen 2 weken te evalueren. Met de verkregen scores kan de ernst van de symptomen worden beoordeeld [20].

Angststoornis

Respondenten van 15 jaar en ouder (voor de HIS) of 18 jaar en ouder (voor de andere enquêtes) met een score van 10 of meer op 21 in de GAD-7-tool, worden beschouwd te lijden aan een angststoornis.

PHQ-9: Patient Health Questionnaire 9-item depression scale

De PHQ-9 is een screeningsinstrument voor depressie en andere depressieve stoornissen. Deelnemers van 15 jaar en ouder (voor de HIS) of 18 jaar en ouder (voor de andere enquêtes) wordt gevraagd om de frequentie te evalueren waarin ze de afgelopen 2 weken 9 problemen hebben ondervonden [21].

Depressieve stoornis

Respondenten van 15 jaar en ouder (voor de HIS) of 18 jaar en ouder (voor de andere enquêtes) met een combinatie van antwoorden op de PHQ-9 die voldeden aan de criteria die specifiek zijn voor depressie en andere depressieve stoornissen, worden beschouwd te lijden aan een depressieve stoornis.

Referenties

1. Eerste COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2020/14.440/49. Brussel: Sciensano; 2020. doi: 10.25608/f0tt-py28
2. Tweede COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2020/14.440/51. Brussel: Sciensano; 2020. doi: 10.25608/kd4x-0m92
3. Derde COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2020/14.440/53. Brussel: Sciensano; 2020. doi: 10.25608/5zdx-td23
4. Vierde COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2020/14.440/79. Brussel: Sciensano; 2020. doi: 10.25608/zzj1-y760
5. Vijfde COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2020/14.440/95. Brussel: Sciensano; 2020. doi: 10.25608/69j2-hf10
6. Zesde COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2021/14.440/29. Brussel: Sciensano; 2020. doi: 10.25608/r4f5-1365
7. Zevende COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2021/14.440/50. Brussel: Sciensano; 2021. doi: 10.25608/ht7a-8923
8. Achtste COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2021/14.440/81. Brussel: Sciensano; 2021. doi: 10.25608/vndz-xc17
9. Negende COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2022/14.440/2. Brussel: Sciensano; 2022. doi: 10.25608/7e8n-pa14
10. Tiende COVID-19-gezondheidsenquête: eerste resultaten. Depotnummer D/2022/14.440/19. Brussel: Sciensano; 2022. doi: 10.25608/8rkq-1n56
11. Health Interview Survey, Sciensano, 1997-2018. https://www.sciensano.be/nl/projecten/gezondheidsenquete-0
12. Belgisch Cohort Gezondheid en Welzijn (BELHEALTH) - Bulletin n°1, Brussel: Sciensano; 2023. https://www.sciensano.be/en/biblio/bulletin-ndeg-1-belhealth-nl 
13. Belgisch Cohort Gezondheid en Welzijn (BELHEALTH) - Bulletin n°2, Brussel: Sciensano; 2023. https://www.sciensano.be/nl/biblio/bulletin-ndeg-2-belhealth-nl 
14. Belgisch Cohort Gezondheid en Welzijn (BELHEALTH) - Bulletin n°3, Brussel: Sciensano; 2023. https://www.sciensano.be/en/biblio/bulletin-ndeg3-belhealth-nl 
15. Belgisch Cohort Gezondheid en Welzijn (BELHEALTH) - Bulletin n°4, Brussel: Sciensano; 2024. https://www.sciensano.be/nl/biblio/bulletin-ndeg4-belhealth-nl 
16. Belgisch Cohort Gezondheid en Welzijn (BELHEALTH) - Bulletin 5, Brussels: Sciensano; 2024. https://www.sciensano.be/en/biblio/bulletin-ndeg5-belhealth-fr
17. Youthtalks, Higher  Education for Good Foundation. 2023. https://youth-talks.org/mental-health-issues-rise-young-people/
18. Governement of Canada, 2014. Mental health promotion. https://www.canada.ca/en/public-health/services/health-promotion/mental-health/mental-health-promotion.html
19. United Nations, 2020. Policy Brief: COVID-19 and the need for action on Mental Health. https://unsdg.un.org/sites/default/files/2020-05/UN-Policy-Brief-COVID-19-and-mental-health.pdf 
20. Spitzer RL, Kroenke K, Williams JBW, Löwe B. 2022 A brief measure for assessing generalized anxiety disorder: the GAD-7. 
21. Manea L, Gilbody S, McMillan D.  2012. Optimal cut-off score for diagnosing depression with the Patient Health Questionnaire (PHQ-9).

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Geestelijke Gezondheid: Angst en depressie, Health Status Report, 25 Nov 2024, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/geestelijke-gezondheid/angst-en-depressie