Ziektelast door alcoholgebruik

Alle schattingen kunnen in meer detail worden geraadpleegd in onze interactieve online applicatie:
Schattingen van sterfte en verloren levensjaren geassocieerd met alcoholgebruik

1. Kernboodschappen

2. Aantal overlijdens door de gevolgen van alcoholgebruik

Alcoholgebruik was in 2021 gelinkt aan 4.022 sterfgevallen, ofwel 3,6% van alle sterfgevallen in België. Alcohol is geassocieerd met 101.368 verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte.

De meeste overlijdens geassocieerd met alcoholgebruik deden zich voor bij mannen en mensen ouder dan 65 jaar

Maar liefst 71% van de sterfgevallen gelinkt aan alcoholgebruik betrof mannen, wat neerkomt op 2.842 sterfgevallen. De meeste sterfgevallen deden zich voor bij personen tussen 65 en 84 jaar wat neerkomt op 42% (1.674 sterfgevallen). Personen tussen de 45 en 65 jaar volgen met 34% van de sterfgevallen gerelateerd met alcohol, ofwel 1.376 sterfgevallen.

Levercirrose, overmatig alcohol gebruik en darmkanker zijn de belangrijkste doodsoorzaken geassocieerd met alcoholgebruik

Alcoholgebruik wordt geassocieerd met meer dan 200 ziekten of aandoeningen. Van de 34 ziekten die in dit onderzoek zijn opgenomen, zijn levercirrose, overmatig alcoholgebruik en darmkanker de belangrijkste doodsoorzaken gerelateerd aan alcoholgebruik, gelinkt aan respectievelijk 1011, 541 en 495 sterfgevallen.

Er zijn significante verschillen tussen mannen en vrouwen in de specifieke doodsoorzaken door alcohol. Bij vrouwen is borstkanker met 339 sterfgevallen de belangrijkste oorzaak. Bij mannen daarentegen is levercirrose de belangrijkste oorzaak, met 729 sterfgevallen. Daarnaast is zelfverminking de vierde belangrijkste oorzaak van sterfgevallen door alcoholgebruik bij mannen, met 290 sterfgevallen. Bij vrouwen staat het echter op de achtste plaats, met naar schatting 66 sterfgevallen.

Hoewel alcohol een licht beschermend effect lijkt te hebben voor bepaalde aandoeningen, zoals coronaire hartziekten en diabetes, betekent dit niet dat alcoholgebruik over het algemeen gunstig is. De schadelijke effecten van alcohol zijn veel groter dan de mogelijke voordelen. Alcohol draagt in belangrijke mate bij aan sterfgevallen door aandoeningen zoals kanker, leverziekten en cardiovasculaire problemen. Het is schadelijk voor zowel individuen als de samenleving, ongeacht de hoeveelheid die wordt geconsumeerd.

Het sterftecijfer gelinkt aan alcoholgebruik is hoger in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest in vergelijking met het Waalse Gewest en het Vlaamse Gewest

Sinds 2013 is er een algemene stijgende trend in de sterftecijfers gelinkt aan alcoholgebruik in alle gewesten.

In 2013 had het Waalse Gewest het hoogste sterftecijfer, met 42,3 sterfgevallen per 100.000 inwoners geassocieerd met alcohol. De percentages in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Vlaamse Gewest waren toen lager, met respectievelijk 39,7 en 27,6 per 100.000 inwoners. 

Tussen 2013 en 2021 kende het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest de meest significante stijging van sterftecijfers gelinkt aan alcoholgebruik (+14,8%). Het Vlaamse Gewest kende ook een opmerkelijke stijging (+6,2%), terwijl het Waalse Gewest een kleinere stijging kende (+1,5%). In 2021 had het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest met 45,6 per 100.000 inwoners het hoogste sterftecijfer gerelateerd aan alcoholgebruik. 

In België ligt het sterftecijfer gelinkt aan alcoholgebruik dichtbij het EU-14-gemiddelde

Volgens de Global Burden of Disease 2021 studie (Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) [2], 2024) lag het geschatte leeftijdsgecorrigeerde sterftecijfer in België (19,6 per 100.000) in 2021 rond het gemiddelde van de EU-14 landen (18,1 per 100.000). 

3. Meer lezen

Bekijk de metadata voor deze indicator

Ziektelast gelinkt met risicofactoren visualisatie-instrument
Belgische Nationale Ziektelaststudie. Patronen van alcoholgebruik en -verkoop in België: een kritische beoordeling van de beschikbare gegevensbronnen

Achtergrond

Deze studie heeft als doel de impact van alcoholconsumptie op de gezondheid in België te kwantificeren door gebruik te maken van representatieve gegevens van de Belgische Gezondheidsenquête (BHIS). Deze enquête werd geselecteerd als de beste beschikbare gegevensbron omdat ze gedetailleerde informatie bevat over alcoholgebruik [3]. Vervolgens construeerden we een tijdreeks op basis van de BHIS-gegevens om jaarlijkse schattingen te krijgen van 2013 tot 2021. Deze tijdsreeks biedt uitgebreide informatie over de trends in alcoholconsumptie per leeftijd, geslacht en gewest. Dit stelde ons in staat om de bijdrage van alcoholconsumptie aan de ziektelast te schatten via de Population Attributable Fraction (PAF) vergelijking van elke gerelateerde gezondheidstoestand. Door de PAF-percentages te combineren met de schattingen van de totale sterftelast, berekenden we de toerekenbare sterftelast voor elke ziekte per leeftijdsgroep, geslacht en gewest. Daarnaast berekenden we percentages per 100.000 personen en leeftijdsgestandaardiseerde percentages (BSP) met behulp van bevolkingsschattingen van Statbel.

We gebruikten de Comparative Risk Assessment (CRA)-methode om aan alcohol toe te schrijven sterfte te berekenen. Hiermee kunnen aan de bevolking toe te schrijven fracties (PAF's) worden geschat, waarmee de ziektelast als gevolg van blootstelling wordt gekwantificeerd. De toerekenbare last (bijvoorbeeld sterfgevallen) vertegenwoordigt het deel van de last dat in verband kan worden gebracht met blootstelling aan een specifieke risicofactor, zoals alcoholconsumptie, en dat niet zou zijn opgetreden zonder blootstelling in het verleden [4].

We berekenen de schattingen van de toerekenbare last van alcoholgebruik per leeftijd, geslacht, gewest, jaar en oorzaak. De volledige reeks schattingen kan worden bekeken via https://burden.sciensano.be/shiny/risk/

Primaire data over alcoholsgebruik kan geraadpleegd worden via deze pagina.

Definities

EU-14

De EU-14 bestaat uit alle landen die tussen 1995 en 2004 deel uitmaakten van de Europese Unie: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare socio-economische omstandigheden hebben. Opmerking: Het Verenigd Koninkrijk is uitgesloten omdat het niet langer lid is van de EU.

Voor leeftijd gecorrigeerd sterftecijfer

De voor leeftijd gecorrigeerde sterfte is een gewogen gemiddelde van het volgens leeftijd gewogen sterftecijfer om variaties te verwijderen die het gevolg zijn van verschillen in leeftijdsstructuur tussen bevolkingsgroepen.

Referenties

1. Statistiek België (Statbel) https://statbel.fgov.be/nl
2. Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME). (2024). Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2021 (GBD 2021) Resultaten hhttps://vizhub.healthdata.org/gbd-results/
3. Nayani, S., Guariguata, L., & Devleeschauwer, B. (2024) Belgische Nationale Studie van de Ziektelast. Patronen van alcoholgebruik en -verkoop in België: Een kritische beoordeling van de beschikbare gegevensbronnen (D/2023.14.440; p30). Sciensano. https://www.sciensano.be/en/biblio/belgian-national-burden-disease-study-patterns-alcohol-use-and-sales-belgium-a-critical-appraisal
4. Plass, D., Hilderink, H., Lehtomäki, H. et al. Estimating risk factor attributable burden – challenges and potential solutions when using the comparative risk assessment methodology. Arch Public Health (2022). https://doi.org/10.1186/s13690-022-00900-8

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Ziektelast : Ziektelast door risicofactoren - Ziekelast door alcoholgebruik, Health Status Report, 30 januari 2025, Brussels, Belgium, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/ziektelast/ziektelast-door-risicofactoren/ziektelast-door-alcoholgebruik