Andere informatie en diensten van de overheid : www.belgium.be  belgium

Verloren gezonde levensjaren

  1. Kernboodschappen
  2. Verloren gezonde levensjaren
  3. Meer informatie

Alle schattingen zijn in meer detail beschikbaar in onze interactieve online applicaties:
Schattingen voor mortaliteit en verloren levensjaren voor 131 doodsoorzaken
Schattingen voor de verloren gezonde levensjaren door morbiditeit voor 56 kankers
Schattingen voor de ziektelast van 38 voornaamste aandoeningen

1. Kernboodschappen

  • De Belgische ziektelaststudie berekent de impact van de 38 voornaamste ziektes via het aantal verloren gezonde levensjaren (levensjaren verloren door vroegtijdige sterfte en een verlies aan levenskwaliteit).
  • In 2021 leidden de beschouwde ziekten tot een verlies van 2,5 miljoen gezonde levensjaren.
  • In 2021 waren geestelijke aandoeningen en stoornissen door middelengebruik, kankers en aandoeningen aan het bewegingsapparaat de belangrijkste oorzaken van ziektelast in België.
  • De ziektelast was in 2021 in hogere mate toe te schrijven aan vroegtijdige sterfte (55%) dan aan een verlies aan levenskwaliteit (45%).
  • De ziektelast was in 2021 hoger bij mannen dan bij vrouwen.
  • Het grootste aandeel van de totale ziektelast wordt gedragen door de 65 plussers.
  • De totale ziektelast was het hoogst in het Waalse Gewest, gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Vlaamse Gewest.
  • België heeft de op één na hoogste totale ziektelast van alle EU-14-landen.

2. Verloren gezonde levensjaren

Meer dan 2,5 miljoen gezonde levensjaren verloren in 2021

In 2021 leidden de 38 belangrijkste ziekten tot een verlies van 2.525.658 gezonde levensjaren (21.864 DALYs per 100.000). Geestelijke stoornissen en stoornissen door middelengebruik, kanker en aandoeningen aan het bewegingsapparaat waren de belangrijkste ziektegroepen, goed voor 52% van de totale ziektelast. De top 5 van specifieke oorzaken voor DALYs waren depressie (7,1%), COVID-19 (6,7%), ischemische hartziekte (6,2%), longkanker (6,1%) en lage rugpijn (5,6%).

Verdeling van verloren gezonde levensjaren per ziekte, België, 2021
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

De totale ziektelast (DALYs) in grotere mate toegeschreven worden  aan vroegtijdige sterfte (55%) dan aan verminderde levenskwaliteit (45%). Tussen aandoeningen was er onderling een grote variatie in de bijdrage van de mortaliteits- en morbiditeitseffecten. De ziektelast was bij sommige aandoeningen bijna volledig toe te schrijven aan een verlies van levenskwaliteit (bv. zintuigelijke aandoeningen), terwijl deze bij andere aandoeningen bijna volledig toe te schrijven was aan vroegtijdige sterfte (bv. verwondingen).

Aandeel van de fatale (YLL) en niet-fatale (YLD) ziektelast per ziektegroep, België, 2021
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

Mannen hebben een hogere ziektelast dan vrouwen. Bij mannen bedroeg het voor leeftijd gecorrigeerde aantal DALYs 25.145 per 100.000 in 2021, waarvan 59% kon toegeschreven worden aan vroegtijdige sterfte en 41% aan verminderde levenskwaliteit. Bij vrouwen waren de voor leeftijd gecorrigeerde DALYs gelijk aan 18.863 per 100.000 in 2021, waarvan 50% kon toegeschreven worden aan vroegtijdige sterfte en 50% aan verminderde levenskwaliteit. Bij mannen was COVID-19 de belangrijkste aandoening voor een verlies aan gezonde levensjaren (1.990 DALYs per 100.000), terwijl dit bij vrouwen depressie was (1.790 DALYs per 100.000).

Verdeling van voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren per geslacht en ziektegroep, België, 2021
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

De ziektelast in België wordt grotendeels gedragen door de oudere bevolking. De meerderheid (37%) van de DALYs in de Belgische bevolking wordt gedragen door de groep van mensen met een leeftijd tussen 65 en 84 jaar, gevolgd door de groep tussen 45 en 64 jaar. De jongste groep (< 15 jaar) was goed voor 1% van het totale aantal verloren gezonde levensjaren. De ziektelast per persoon was het hoogst in de oudste groep van mensen met een leeftijd van 85 jaar en ouder (142.667 DALYs per 100.000) gevolgd door de groep met een leeftijd tussen 65 en 84 jaar oud (97.600 DALYs per 100.000).  In de groep met een leeftijd tussen 45 en 64 jaar, ging er een totaal van 58.911 DALYs per 100.000 verloren, gevolgd door een totaal van 55.049 DALYs per 100.000 bij de groep tussen 15 en 44 jaar oud. De belangrijkste ziektegroepen met de hoogste impact waren chronische ademhalingsziekten bij kinderen jonger dan 5 jaar, neurologische aandoeningen bij kinderen tussen 5 en 14 jaar, psychische aandoeningen en stoornissen in middelengebruik bij jongeren en volwassenen tussen 15 en 64 jaar, aandoeningen aan het bewegingsapparaat in de groep van 65 tot 84 jaar en hart- en vaatziekten in de oudste groep van 85 plussers. 

Verderling van verloren gezonde levensjaren per leeftijd en ziektegroep, België, 2021
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

Het Waalse Gewest kent de hoogste ziektelast

Na het corrigeren voor de verschillen in leeftijd en inwonersaantallen, bleek de ziektelast het hoogst te zijn in het Waalse Gewest (25.715 DALYs per 100.000), gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest (23.235 DALYs per 100.000) en het Vlaams Gewest (19.394 DALYs per 100.000). In het algemeen verschillen de belangrijkste ziektegroepen niet tussen de gewesten, maar de rangschikking van deze belangrijke groepen varieert wel. Zo zijn psychische stoornissen en stoornissen in middelen de groep met de grootste impact in all Gewesten, gevolgd door kanker. Musculoskeletale aandoeningen staan op plaats 3 in het Brusselse Hoofstedelijk Gewest en het Vlaamse Gewest, terwijl in het Waalse Gewest de groep van hart- en vaatziekten de top 3 vervolledigd.

Volgorde van ziektegroepen volgens voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren, België en gewesten, 2021
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

Na een piek omwille van COVID-19 in 2020, is er opnieuw een daling in ziektelast

Wanneer we veranderingen over de tijd corrigeren voor veranderingen in bevolkingsaantallen en samenstelling volgens leeftijd, is de ziektelast van kanker gedaald van 4.561 DALYs per 100.000 personen in 2013 naar 3.908 DALYs per 100.000 personen in 2021. Een soortgelijke trend wordt waargenomen voor hart- en vaatziekten, waarvoor de ziektelast is afgenomen van 3.094 DALYs per 100.000 personen in 2013 tot 2.506 DALYs per 100.000 personen in 2021. Daarentegen is de ziektelast van psychische aandoeningen en stoornissen in middelengebruik gestegen van 4.339 DALYs per 100.000 in 2013 naar 4.589 DALY's per 100.000 in 2021. De ziektelast van musculoskeletale was 2.567 DALYs per 100.000 in 2013 en 2.771 DALYs per 100.000 in 2021, en bleef stabiel in de tijd. Door de intrede van COVID-19 is de ziektelast te wijten aan infectieziekten toegenomen tussen 2019 en 2020. De ziektelast steeg van 692 DALYs per 100 000 personen in 2019 tot 3.008 DALYs per 100 000 personen in 2020. In 2021 daalde deze ziektelast opnieuw naar 1.939 DALYs per 100,000 personen.

Verdeling van jaar en ziektegroepen volgens voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren, België, 2013-2021
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

België scoort slecht onder de EU-14 landen

Volgens de Global Burden of Disease 2019 studie [7] was het geschatte aantal voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren in België hoger dan het EU-14 gemiddelde, waardoor België de op één na hoogste totale ziektelast heeft van alle EU-14-landen, na Griekenland.

Voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren per 100.000, EU-14 landen, 2019
Bron: GBD 2019 studie [7]

3. Meer informatie

Belgische ziektelast visualisatie tool
Belgian National Burden of Disease Study. Guidelines for the calculation of Disability-Adjusted Life Years in Belgium, September 2023
Download Samenvatting in tabelvorm (.xlsx) 488 KB

Achtergrond

Wat zijn de aandoeningen met de grootste gezondheidsimpact in België? Welke risicofactoren dragen het meest bij tot de ziektelast? Hoe evolueert de ziektelast over de tijd en hoe groot is de ziektelast in vergelijking met onze buurlanden? Om een antwoord te kunnen bieden op deze vragen, voert Sciensano een nationale ziektelaststudie uit, waarbij de gezondheidsimpact van de 38 voornaamste aandoeningen in België wordt bekeken.

De ziektelast kan worden berekend aan de hand van de verloren gezonde levensjaren (Disability-Adjusted Life Year; DALY). Het gebruik van deze DALYs maakt het mogelijk om zowel verloren gezonde levensjaren ten gevolge van het leven met een beperking (Years Lived with Disability, YLD) als verloren gezonde levensjaren ten gevolge van vroegtijdige sterfte (Years of Life Lost, YLL) in kaart te brengen. Hierdoor laat de DALY een vergelijking toe tussen verschillende ziekten, letsels en risicofactoren.

De ziektelast werd geschat per leeftijd, geslacht en gewest, waardoor een gedetailleerde analyse van de gezondheidsstatus in België mogelijk wordt. De gedetailleerde schattingen kunnen worden geraadpleegd via https://burden.sciensano.be/shiny/daly.

Definities

DALY
De verloren gezonde levensjaren of DALY is een maatstaf voor de ziektelast in een specifieke populatie. DALYs worden berekend door rekening te houden met zowel de impact van een aandoening op levensverwachting als de impact op de kwaliteit van leven. De DALY is de som van de verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte (Years of Life Lost, YLL) en de verloren levensjaren door het leven met een beperking (Years Lived with a Disability, YLD) voor een specifieke ziekte.
YLD
De levensjaren met een beperking of YLD is een maatstaf voor de niet-fatale ziektelast ten gevolge van een beperking in een specifieke populatie. YLDs worden berekend door het aantal personen met een specifieke aandoening te vermenigvuldigen met de (volgens ernst gewogen) graad van beperking. De YLD geeft hierdoor de proportionele verloren levenskwaliteit weer door het leven met een specifieke aandoening.
YLL
De verloren levensjaren of YLL is een maatstaf voor de fatale ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte in een specifieke populatie. YLLs worden berekend door de sterfte (in aantallen) te vermenigvuldigen met de levensverwachting op de leeftijd van sterfte. De YLL geeft hierdoor het aantal levensjaren weer die een persoon verloren heeft ten gevolge van vroegtijdige sterfte door een specifieke aandoening.
EU-14
De EU-14 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare sociaaleconomische omstandigheden hebben. Opmerking: Het Verenigd Koninkrijk is niet opgenomen in deze lijst, aangezien ze de EU verlaten hebben.

Referenties

  1. Intermutualistisch Agentschap (IMA). https://aim-ima.be/
  2. Intego, KU Leuven. https://intego.be/
  3. Renal Database, European Renal Association (ERA). https://www.era-online.org/en/registry/
  4. Gezondheidsenquête (HIS), Sciensano. https://www.sciensano.be/en/projects/health-interview-survey
  5. Belgisch kankerregister (BCR). https://kankerregister.org/
  6. Statistics Belgium (Statbel). https://statbel.fgov.be/en
  7. Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2019 (GBD 2019) Results. Seattle, United States: Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2020. Available from http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool.

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Ziektelast: Verloren gezonde levensjaren, Health Status Report, 11 Juli 2024, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/ziektelast/verloren-gezonde-levensjaren