Cerebrovasculaire aandoeningen

1. Kernboodschappen

2. Prevalentie van beroertes

Meer mannen dan vrouwen rapporteerden een beroerte te hebben gehad

IIn 2018 gaf 0,7% van de bevolking van 15 jaar en ouder aan in het afgelopen jaar een beroerte te hebben gehad. Dit percentage neemt toe met de leeftijd en bereikt 1,7% bij mensen van 65 jaar en ouder en 2,4% bij mensen van 75 jaar en ouder.

De voor leeftijd gecorrigeerde zelfgerapporteerde prevalentie van een beroerte was 2%. In alle leeftijdsgroepen kwamen beroertes vaker voor bij mannen. De leeftijdsgecorrigeerde zelfgerapporteerde prevalentie van beroerte was hoger bij mannen (3,5%) dan bij vrouwen (0,9%). 

Het geslachtsverschil was meer uitgesproken bij mensen van 65 jaar en ouder, bij wie de prevalentie van een beroerte 3 tot 6 keer zo hoog was dan bij mannen.

Het aantal beroertes is hoger bij mannen dan vrouwen in alle gewesten

In 2018 was de leeftijdsgecorrigeerde prevalentie van beroertes bij 65-plussers hoger bij mannen in alle gewesten, met het meest uitgesproken verschil in het Vlaamse Gewest. Het aantal vrouwen dat aangeeft het voorbije jaar een beroerte te hebben gehad, is het hoogst in het Waalse Gewest, gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, en het laagst in het Vlaamse Gewest. Het kleinere aantal vrouwen van 65 jaar en ouder dat aangeeft een beroerte te hebben gehad in het Vlaamse Gewest kan te wijten zijn aan de kleine subgroep en schommelingen in de populatie van de studie.

De prevalentie van beroertes daalt bij vrouwen van 65 jaar en ouder en stijgt bij mannen van 65 jaar en ouder

De leeftijdsgecorrigeerde prevalentie van beroertes bij vrouwen van 65 jaar en ouder is tussen 1997 en 2018 gedaald, wat resulteerde in een totale daling van 87% (voornamelijk veroorzaakt door een waargenomen daling tussen 1997 en 2001). Sinds 1997 stijgt de de zelf-gerapporteerde prevalentie van een beroerte bij mannen van 65 jaar en ouder met 40%. De waargenomen, gestegen prevalentie bij mannen van 65 jaar en ouder was echter niet significant.

Bij mannen van 65 jaar en ouder fluctueren de regionale patronen in de loop van de tijd en zijn er geen duidelijke conclusies. Bij vrouwen van 65 jaar en ouder is de prevalentie van beroertes tussen 1997 en 2018 in alle regio's gedaald.

De prevalentie van beroertes is gerelateerd aan het opleidingsniveau

De bruto zelf-gerapporteerde prevalentie van een beroerte in de bevolking van 65 jaar en ouder is hoger bij mensen met een laag opleidingsniveau (3,4%) in vergelijking met mensen met een gemiddeld (0,9%) of hoog (1,4%) opleidingsniveau. Zelfs na correctie voor leeftijd blijven deze belangrijke verschillen tussen de verschillende opleidingsniveaus bestaan. Opleidingsniveau wordt gebruikt als indicator voor sociaaleconomische status op individueel niveau. Deze bevindingen suggereren dat de bevolking van 65 jaar en ouder met een lagere sociaaleconomische status een hogere prevalentie van een beroerte rapporteren in vergelijking met mensen met een hogere sociaaleconomische status.

3. Incidentie van beroertes

Meeste ziekenhuisopnames voor beroerte bij mannen in de leeftijdsgroep 80-84 jaar en bij vrouwen in de leeftijdsgroep 85-89 jaar 

In 2021 werd het aantal personen met een acute beroerte bij ziekenhuisopname geschat op 15.359 (133 diagnoses per 100.000 inwoners), waarvan er 13.153 levend werden ontslagen en 2.206 overleden. Het totale aantal personen met een acute beroerte, inclusief degenen die overleden zonder een ziekenhuisopname, werd in België geschat op 18.550 (161 gevallen per 100.000 inwoners).

Van de mensen met een acute beroerte was 50,6% man. Het aantal mensen dat in het ziekenhuis werd opgenomen vanwege een acute beroerte was hoger bij mannen in jongere leeftijdsgroepen en hoger bij vrouwen in oudere leeftijdsgroepen (80+ jaar). Het hoogste aantal acute beroertes werd waargenomen in de leeftijdsgroep 80-84 jaar bij mannen en in de leeftijdsgroep 85-89 jaar bij vrouwen. De incidentie van beroertes stijgt met de leeftijd en was hoger bij mannen in alle leeftijdsgroepen behalve in de 95+ leeftijdsgroep.

Lagere incidentie van beroertes in Brussel in vergelijking met de andere Belgische regio's in 2021

In het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest was de leeftijdsgecorrigeerde incidentie van acute beroerte 167 per 100.000 bij mannen en 121 per 100.000 bij vrouwen in 2021, en in vergelijking met de andere gewesten lager bij beide geslachten. In het Waalse Gewest was de leeftijdsgecorrigeerde incidentie van acute beroerte 186 per 100.000 bij mannen en 140 per 100.000 bij vrouwen, die zijn  vergelijkbaar de leeftijdsgecorrigeerde Belgische incidentie (respectievelijk 191 per 100.000 en 141 per 100.000). In het Vlaamse Gewest was de leeftijdsgecorrigeerde incidentie van acute beroerte 195 per 100.000 bij mannen en 145 per 100.000 bij vrouwen.

Incidentie acute beroerte daalt van 2016 tot 2021 in België, met een meer uitgesproken daling bij mannen dan bij vrouwen

Tussen 2016 en 2021 nam de leeftijdsgecorrigeerde incidentie van acute beroertes voor beide geslachten af in België, van 214 per 100.000 in 2016 naar 190 per 100.000 in 2021 bij mannen en van 160 per 100.000 in 2016 naar 136 per 100.000 in 2021 bij vrouwen. Deze daling was meer uitgesproken bij vrouwen (-15%) dan bij mannen (-11%).

4. Meer informatie

Bekijk de metadata voor deze indicator

Achtergrond

Cerebrovasculaire aandoeningen zijn wereldwijd één van de belangrijkste oorzaken van overlijden en invaliditeit, behalve in de landen met de laagste inkomens. Cerebrovasculaire aandoeningen, waarvan een beroerte of cerebrovasculair accident de meest voorkomende vorm is, verwijst naar alle aandoeningen waarbij de bloedvaten van de hersenen primair betrokken zijn. Cerebrovasculaire aandoeningen kunnen leiden tot ernstige symptomen, hoewel ze ook aanwezig kunnen zijn zonder acute symptomen. Dit hoofdstuk focust op hoe frequent beroertes voorkomen in België, waaronder ischemische en hemorragische beroertes vallen. Een ischemische beroerte treedt op als een slagader naar de hersenen afgesloten raakt, terwijl een hemorragische beroerte of hersenbloeding optreedt als hersenvaten barsten.

Epidemiologische studies hebben veel risicofactoren voor beroertes geïdentificeerd. De belangrijkste risicofactoren die men niet kan wijzigen door levenstijlveranderingen zijn hogere leeftijd, laag geboortegewicht of genetische aanleg. Belangrijke aanpasbare risicofactoren zijn onder andere hypertensie, een hoog cholesterolgehalte, hartaandoeningen, diabetes, obesitas en roken. Hypertensie is de belangrijkste aanpasbare risicofactor voor zowel ischemische als hemorragische beroerte, aangezien deze 35% van alle gevallen blijkt te verklaren [1].

In de volgende paragrafen worden twee indicatoren gepresenteerd:

• De zelf-gerapporteerde prevalentie van avan beroertes verwijst naar mensen die rapporteerden de voorbije 12 maanden een beroerte te hebben gehad (inclusief hersenbloeding en hersentrombose), en is afgeleid van de Belgische Gezondheidsenquête [1]. We beschrijven eerst de algemene prevalentie bij mensen van 15 jaar en ouder; dan richten we ons op mensen van 65 jaar en ouder.
• Er kunnen verschillende indicatoren worden gedefinieerd om het optreden van een acute beroerte te beschrijven. De "attack rate" (of incidentie per episode) verwijst naar alle eerste of terugkerende episodes, terwijl de term "incidentie" verwijst naar de allereerste gebeurtenis. Op basis van de beschikbaarheid van de gegevens hebben we de jaarlijkse incidentie gedefinieerd als de eerste episode in een bepaald jaar. Deze indicator is afgeleid van de hospitalisatiegegevens van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu [2], waaruit gevallen van beroertes worden afgeleid die in het ziekenhuis werden opgenomen en levend werden ontslagen. Belangrijk om te vermelden is dat de gegevens van 2015 niet beschikbaar zijn vanwege de wijziging van het classificatiesysteem van ICD-9 naar ICD-10. Aan de beroerte gevallen die levend zijn opgenomen en levend zijn ontslagen, worden de gevallen toegevoegd van mensen die zijn overleden aan een beroerte (al dan niet in het ziekenhuis), geëxtraheerd uit de Sciensano Standardised Procedures for Mortality Analysis (SPMA) [3].

Voor informatie over sterfte, gelieve de volgende pagina's te bezoeken: Algemene sterfte naar doodsoorzaak en Vroegtijdige sterfte naar doodsoorzaak.

Definities

Beroerte

Een beroerte, een medisch noodgeval, treedt op wanneer de bloedtoevoer naar de hersenen wordt verstoord, wat leidt tot weefselschade. Er zijn twee vormen: ischemisch, veroorzaakt door een bloedprop die een slagader blokkeert, en hemorragisch, als gevolg van een gescheurd bloedvat. Symptomen zijn onder andere plotselinge gevoelloosheid, verwarring, spraakproblemen en ernstige hoofdpijn. Snelle behandeling is cruciaal om hersenschade te beperken. Een acute beroerte duurt minder dan 24 uur, begint plotseling en verergert snel.

Voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie/incidentie

Voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie of incidentie is een methode om ziektecijfers in verschillende populaties te vergelijken door aan te passen voor leeftijdsverschillen. Het helpt om een eerlijke vergelijking te maken door te schatten wat de ziektecijfers zouden zijn als alle populaties dezelfde leeftijdsverdeling hadden, waardoor vergelijkingen zinvoller worden.

Referenties

1. Gezondheidsenquête, Sciensano, 1997-2018. https://his.wiv-isp.be/
2. Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen, en Leefmilieu. https://www.health.belgium.be/nl/gezondheid/organisatie-van-de-gezondheidszorg/ziekenhuizen/registratiesystemen
3. Standardized Procedure for Mortality Analysis (SPMA), Sciensano. https://spma.wiv-isp.be/SitePages/Methods_mortality.aspx

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Niet-Overdraagbare Aandoeningen: Cerebrovasculaire aandoeningen, Health Status Report, 30 Aug 2024, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/niet-overdraagbare-aandoeningen/cerebrovasculaire-aandoeningen