Kort gezegd verwijst de financiële duurzaamheid van het gezondheidssysteem naar het vermogen om de kosten te dekken met het beschikbare budget en ervoor te zorgen dat dit in de toekomst nog steeds mogelijk is. Helaas betekent de wereldwijde sterke stijging van de levensverwachting van de afgelopen decennia hogere kosten (door de hogere zorgbehoeften van een algemeen ouder wordende bevolking) en een afname van de werkende bevolking die financieel bijdraagt via belastingen en betalingen voor de sociale zekerheid. De gezondheidszorg komt hierdoor onder toenemende financiële druk te staan. Men wordt gedwongen om ofwel meer budgetten te vinden, ofwel de uitgaven te verminderen, bijvoorbeeld door de efficiëntie te verbeteren of te snoeien in de dienstverlening. De situatie wordt nog moeilijker door de constante medische en technologische innovaties die de zorg kunnen verbeteren en op lange termijn besparingen kunnen opleveren, maar tegelijk ook aanzienlijke kosten meebrengen.
In dit deel onderzoeken we drie indicatoren voor zowel de stijging van de gezondheidsuitgaven versus de groei van het bruto binnenlands product of bbp (d.w.z. de totale waarde van alle goederen en diensten die in ons land worden geproduceerd over een bepaalde periode, meestal één jaar) als het vermogen om overheidsinkomsten te vinden om de stijgende kosten te dekken:
- Het percentage publieke gezondheidsuitgaven als weergave van het vermogen van het systeem om door de overheid gefinancierd te blijven (S-3)
- Projecties van de publieke gezondheidsuitgaven, uitgedrukt als percentage van het bbp (S-20)
- Projectie van de publieke uitgaven voor terugbetaalde farmaceutische specialiteiten (S-21)
Publieke gezondheidsuitgaven (% van de lopende gezondheidsuitgaven) (S-3)
Publieke gezondheidsuitgaven zijn de financiële middelen die "de staat" (in België dus de federale overheid, de gefedereerde entiteiten en lokale overheden) uitgeeft aan gezondheidsdiensten. Op dit moment financiert de federale overheid vooral de acute zorg, terwijl langdurige zorg voornamelijk de verantwoordelijkheid is van de gefedereerde entiteiten (hoewel de federale staat ook middelen overmaakt aan de gefedereerde entiteiten om bepaalde uitgaven voor langdurige zorg te financieren).
Deze indicator richt zich op het aandeel publieke gezondheidsuitgaven.
Het is belangrijk te vermelden dat de covidpandemie in alle landen een ernstige verstoring van de gezondheidsuitgaven heeft teweeggebracht, door onder meer het bekostigen van extra maatregelen (bijvoorbeeld extra ziekenhuisfinanciering, aankoop van beschermingsmateriaal en tests, enz.). Hierdoor stegen de publieke uitgaven en daalde het aandeel eigen bijdragen in de totale gezondheidsuitgaven.
Resultaten
- In 2021 bedroegen de totale lopende gezondheidsuitgaven in België 55,5 miljard euro, waarvan 77,6% door de overheid werd gefinancierd.
- Tijdens de covidpandemie stelden we een stijging vast van de lopende gezondheidsuitgaven, zowel in België (+11% tussen 2019 en 2021) als gemiddeld in de EU-landen (+17% voor het EU-14-gemiddelde en +20% voor het EU-27-gemiddelde). De stijging kwam echter iets later (pas vanaf 2021) en was minder groot in België, hetgeen gedeeltelijk te maken had met verschillen in methodologie (zie technische fiche).
- Tussen 2010 en 2019 lagen de publieke gezondheidsuitgaven in België over het algemeen dicht bij het EU-14-gemiddelde en hoger dan het EU-27-gemiddelde, behalve in 2019 toen in België een lichte daling werd waargenomen.
- Tijdens de covidpandemie stegen de publieke gezondheidsuitgaven zowel in België (+2,4 procentpunten tussen 2019 en 2021) als in de EU-14-landen (+1,8 procentpunten) en de EU-27-landen (+3,6 procentpunten). In 2021 lagen de publieke gezondheidsuitgaven in België nochtans lager dan in onze buurlanden. Op basis van voorlopige OESO-schattingen wordt verwacht dat de publieke gezondheidsuitgaven in België weer op het niveau zullen komen van 2018, terwijl de EU-gemiddelden hoger blijven.
Link naar de technische fiche en gedetailleerde resultaten
Bron: gezondheidsdata OESO 2023
Projecties van de publieke gezondheidsuitgaven (als % van het bbp), evolutie in procentpunten (S-20)
Deze indicator onderzoekt welk percentage van het bbp de Belgische overheid besteedt aan gezondheid en gezondheidszorg. De resultaten omvatten ook projecties op lange termijn die de evolutie van de gezondheidsuitgaven in de volgende decennia trachten te voorspellen op basis van een reeks aannames over de evolutie van de bevolking, de economie, het beleid, etc.
Resultaten
- In 2022 besteedde België 8,0% van zijn bbp (44,0 miljard euro) aan publieke gezondheidsuitgaven, 6,5% voor acute zorg en 1,5% voor langdurige zorg.
- We verwachten dat de publieke gezondheidsuitgaven als percentage van het bbp zullen stijgen tot 10,7% in 2050 en 10,8% in 2070. De uitgaven voor langdurige zorg als percentage van het bbp zouden bijna verdubbelen.
- In 2019 lagen de totale gezondheidsuitgaven in België heel dicht bij het EU-gemiddelde. De uitgaven voor langdurige zorg lagen boven het EU-gemiddelde en de uitgaven voor acute zorg lager.
Link naar de technische fiche en gedetailleerde resultaten
Bron: Studiecommissie voor de Vergrijzing
Projectie van de publieke uitgaven voor terugbetaalde farmaceutische specialiteiten (S-21)
Behandelingen met farmaceutische specialiteiten spelen een belangrijke rol in de gezondheidszorg en het beschikbare aanbod evolueert voortdurend omdat farmaceutische specialiteiten op de markt komen (en andere soms ook weer van de markt verdwijnen). Nieuwe farmaceutische specialiteiten kunnen erg duur zijn en een aanzienlijke impact hebben op het budget voor de gezondheidszorg. Dat betekent dat beleidsmakers het juiste evenwicht moeten vinden tussen de noodzaak om de toegang tot noodzakelijke medicatie te garanderen en de noodzaak om binnen de grenzen van het beschikbare budget te blijven.
In België vallen innovatieve nieuwe farmaceutische specialiteiten vaak onder "managed entry agreements" (MEA). Dat zijn akkoorden die meestal een financieel compensatiemechanisme inhouden (een vertrouwelijke "korting"). Daardoor is het moeilijk om de exacte kosten van individuele farmaceutische specialiteiten te bepalen. Deze indicator werd gecorrigeerd voor deze compensaties. Het vertrouwelijke karakter ervan blijft echter een obstakel voor betrouwbare schattingen.
Resultaten
- In 2022 bedroegen de publieke uitgaven voor terugbetaalde farmaceutische specialiteiten in België 6,20 miljard euro: 2,92 miljard voor farmaceutische specialiteiten verkocht in publieke officina, 2,86 miljard voor farmaceutische specialiteiten in ziekenhuisapotheken voor ambulante patiënten en 420 miljoen voor farmaceutische specialiteiten in ziekenhuisapotheken voor gehospitaliseerde patiënten. De publieke uitgaven voor terugbetaalde farmaceutische specialiteiten, gecorrigeerd voor de compensaties van de MEA, bedroegen 4,94 miljard euro in 2022.
- We verwachten dat de publieke uitgaven voor terugbetaalde farmaceutische specialiteiten tussen 2022 en 2027 met 48,9% zullen stijgen. Na correctie voor de compensaties van de MEA is de verwachte stijging 36,6%.
- Naar verwachting zullen de uitgaven voor farmaceutische specialiteiten afgeleverd door ziekenhuisapotheken voor ambulante patiënten tussen 2022 en 2027 veel sneller stijgen (+78,4%) dan voor farmaceutische specialiteiten verkocht in publieke officina (+23,5%) en voor farmaceutische specialiteiten afgeleverd door ziekenhuisapotheken voor gehospitaliseerde patiënten (+25,3%). Dit moet enigszins worden genuanceerd aangezien de meeste MEA betrekking hebben op farmaceutische specialiteiten voor ambulante patiënten afgeleverd door ziekenhuisapotheken.