In het kader van de performantie van het Belgische gezondheidssysteem werd “bestuur” gedefinieerd als de betrachting van beleidsmakers inzake volksgezondheid om verantwoordelijkheid op te nemen voor hun acties, de bevolking autonomie te geven en te betrekken (empowerment), transparant te zijn en instellingen te voorzien die hun rol vervullen en te luisteren naar de noden van de bevolking en hieraan te voldoen.
Eenvoudig gezegd verwijst “bestuur” naar de manier waarop het gezondheidsbeleid wordt gevoerd, hetzij op het niveau van het gezondheidssysteem als geheel, hetzij in specifieke sectoren. Dit is een heel breed concept en omvat volgende aspecten:
- Het gebruik van gegevens en wetenschappelijk bewijs om de juiste beslissingen te nemen.
- Een duidelijke visie en inzet op bredere doelstellingen.
- Eerlijkheid en openheid over acties, het hoe en waarom.
- Het betrekken van burgers bij de besluitvorming en hen de bevoegdheid geven om te handelen.
- Beslissingen zo goed mogelijk uitvoeren.
- Van beleidsmakers eisen dat ze verantwoordelijkheid opnemen voor hun acties en er een afdoende verklaring voor geven.
Deze aspecten zijn cruciaal voor de duurzaamheid van het gezondheidssysteem, maar zijn helaas moeilijk te beoordelen aan de hand van cijfers (kwantitatieve indicatoren).
De vier indicatoren die voor deze subdimensie werden geselecteerd, hebben betrekking op het bestuur van het gezondheidssysteem als geheel en omvatten aspecten zoals verantwoordingsplicht, transparantie, betrokkenheid/empowerment van de brede bevolking en ontvankelijkheid voor de noden van de bevolking:
- Tevredenheid over het gezondheidssysteem (S-29).
- Vertrouwen in het gezondheidssysteem (S-30).
- Formele rol van patiënten bij deelname aan het gezondheidsbeleid (S-31).
- Beschikbaarheid van gegevens om duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals - SDG) inzake gezondheid te monitoren (S-32).
Indicatoren van andere dimensies of domeinen van de beoordeling van de performantie van het Belgische gezondheidssysteem, bijv. die over billijkheid, over de beschikbaarheid van personeel en infrastructuur, over toereikende zorg of continuïteit van de zorg, over de veerkracht van het gezondheidssysteem, over preventie, enz. - kunnen ook (soms indirecte) informatie verschaffen over meer specifieke aspecten van bestuur.
Indicatoren voor bestuur
* Geen score gegeven omdat de gegevens oud zijn.
Personen die tevreden zijn over het gezondheidssysteem (S-29)
De tevredenheid van burgers over het gezondheidssysteem geeft weer hoe goed het gezondheidssysteem aan de verwachtingen voldoet. Dat zegt iets over de manier waarop het systeem rekening houdt met burgers en inspeelt op hun noden. De mening van burgers is belangrijk bij het vormgeven van het gezondheidsbeleid en geeft input voor hervormingen of gezondheidsprogramma's. Hun mening geeft ook legitimiteit aan het beleid en aan de beleidsmakers. Het is belangrijk om het onderscheid te maken tussen de tevredenheid van burgers en de tevredenheid van patiënten, hetgeen wordt gemeten op het niveau van de zorgverlener.
Resultaten
- Tussen 2007 en 2022 gaf ongeveer 90% van de Belgische bevolking aan tevreden te zijn met het gezondheidssysteem. Dat percentage lag steeds hoger dan de EU-14- en de EU-27-gemiddelden.
- In 2022 was België het EU-27-land met het hoogste percentage (90%) van de bevolking dat aangaf tevreden te zijn met het gezondheidssysteem.
Link naar de technische fiche en gedetailleerde resultaten
Bron: OECD health data
Bron: OECD health data
Vertrouwen in het gezondheidssysteem (S-30)
Voor een goed functionerend gezondheidssysteem is vertrouwen belangrijk. Vertrouwen versterkt de samenwerking op alle niveaus, hetgeen essentieel is om de gezondheid te verbeteren. Het feit dat de bevolking haar zorgverleners en beleidsmakers vertrouwt, kan een reële impact hebben op gezondheidsgedrag. Tijdens de covidpandemie was dit bijvoorbeeld een cruciale factor om hoge vaccinatiecijfers te behalen of om ervoor te zorgen dat mensen zich hielden aan de maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Nog belangrijker is dat patiënten die vertrouwen hebben in het systeem waarschijnlijk meer zullen gebruik maken van de diensten van het systeem, hetgeen dan weer leidt tot betere gezondheidsresultaten.
Vertrouwen in het gezondheidssysteem wordt gestimuleerd door verschillende aspecten van goed bestuur, zoals transparantie, verantwoordingsplicht, zeggenschap/inspraak van de bevolking en het inspelen op haar noden. Daarom is het in deze context een relevante indicator.
Resultaten
- Tijdens de covidpandemie steeg het gemiddelde niveau van vertrouwen in het gezondheidssysteem in België tussen april/mei 2020 en juni/juli 2020 van 6,7 tot 7,0 (op een schaal van 1 tot 10), waarna het in februari/maart 2021 daalde tot 6,3.
- Het niveau van vertrouwen in België lag consequent hoger dan het EU-27-gemiddelde (6,3 in april/mei 2020, 6,3 in juni/juli 2020, 5,9 in februari/maart 2021), en volgde een vergelijkbare trend. Het gemiddelde niveau in de EU-14 was hoger dan het Belgische niveau in april/mei 2020 (7,1), gelijk aan het Belgische niveau in juni/juli 2020 en opnieuw hoger in februari/maart 2021 (6,5).
Link naar de technische fiche en gedetailleerde resultaten
Bron: Eurofound data 2021
Bron: Eurofound data 2021
Formele rol van patiënten bij de deelname aan gezondheidsbeleid (S-31)
Het is heel belangrijk dat gebruikers van het gezondheidssysteem kunnen deelnemen aan de besluitvorming en invloed kunnen uitoefenen op de zorg die ze krijgen. Dat zorgt ervoor dat het gezondheidssysteem om hen draait (zoals het hoort!) en dat overheden verantwoordelijk worden gehouden voor hun acties. Om dat te verwezenlijken, moeten beleidsmakers strategieën bedenken om verschillende bevolkingsgroepen en belanghebbenden niet slechts af en toe te betrekken wanneer ze dat nodig vinden, maar hen altijd te betrekken als wezenlijk onderdeel van het besluitvormingsproces.
De voor deze indicator gebruikte OESO-gegevens definiëren vijf domeinen waarbij burgers betrokken kunnen worden: vergunningen voor geneesmiddelen, dekking ziekteverzekering of terugbetaling, evaluatie van gezondheidstechnologie (“health technology assessment”), plannen van gezondheidsdiensten en het bepalen van doelstellingen inzake volksgezondheid.
Resultaten
- In 2023 behaalt België een score van 2 (op een schaal van 1 tot 3) voor de manier waarop het patiënten betrekt bij het vormgeven van zijn gezondheidsbeleid. Belgische burgers of patiëntenorganisaties worden betrokken bij drie domeinen van het gezondheidsbeleid: dekking ziekteverzekering of terugbetaling, evaluatie van gezondheidstechnologie en het bepalen van doelstellingen inzake volksgezondheid.
- In de afgelopen tien jaar bleef de score van België vergelijkbaar met de EU-14- en EU-27-gemiddelden.
Link naar de technische fiche en gedetailleerde resultaten
Beschikbaarheid van gegevens om duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals - SDG) inzake gezondheid te monitoren (S-32)
De beschikbaarheid van gegevens over gezondheid en gezondheidszorg is uiteraard cruciaal om de effecten van gezondheidsinterventies en van het gezondheidsbeleid te beoordelen. Het draagt bovendien bij aan de transparantie en de verantwoordingsplicht omdat overheden en hun beslissingen kritisch onder de loep kunnen worden genomen. Idealiter worden gezondheidsgegevens regelmatig verzameld in de tijd en maken ze het mogelijk om verschillen in bijvoorbeeld leeftijd, geslacht, economische status, enz. vast te stellen.
De duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG's) van de Verenigde Naties omvatten 59 gezondheidsindicatoren alsook indicatoren die verband houden met gezondheid. Daarvan vallen er 27 onder het overkoepelende gezondheidsdoel ("Een gezond leven garanderen en welzijn bevorderen voor iedereen op elke leeftijd"). Nationale gezondheidsstrategieën en -beleid moeten hiermee rekening houden en ze ook monitoren. De overige 32 hebben betrekking op andere duurzame ontwikkelingsdoelen (bijv. die over “schoon water en sanitair” of “geen honger”). Elk land is verantwoordelijk voor het monitoren van zijn voortgang in de realisatie van duurzame ontwikkelingsdoelen. Dat vereist het verzamelen en analyseren van kwalitatief hoogwaardige, toegankelijke en actuele gegevens om te garanderen dat niemand uit de boot valt.
Resultaten
- België beschikte over gegevens voor 82% van de relevante SDG-indicatoren die verband houden met gezondheid, voor ten minste één jaar tussen 2013 en 2017. Dat percentage ligt lager dan het EU-27- (87%) en het EU-14-gemiddelde (88%).
Link naar de technische fiche en gedetailleerde resultaten
Bron: WGO data 2013-2017