Ziektelast door tabaksgebruik

Alle schattingen kunnen in meer detail worden geraadpleegd in onze interactieve online applicaties:
Schattingen van sterfte en verloren levensjaren geassocieerd met tabaksgebruik

1. Kernboodschappen

2. Aantal sterfgevallen door roken

In 2021 was het roken van sigaretten gerelateerd aan 9362 sterfgevallen. Dit is 8,3% van alle sterfgevallen in België. Wat resulteerde in 201.965 verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte, dat gelinkt zijn aan tabaksgebruik.

De belangrijkste doodsoorzaken door tabaksgebruik zijn longkanker, COPD en coronaire hartziekten

Roken is in verband gebracht met de ziektelast van 35 ziekten, waaronder 16 vormen van kanker, 5 hart- en vaatziekten, COPD en astma. Longkanker, COPD en coronaire hartziekten zijn de belangrijkste oorzaken van door tabaksgebruik veroorzaakte sterfte, gelinkt aan respectievelijk 3630, 1381 en 1317 sterfgevallen in 2021. 

Over het algemeen zijn de belangrijkste oorzaken van met tabaksgebruik geassocieerde sterfte vergelijkbaar tussen mannen en vrouwen en tussen de gewesten. In het Vlaamse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest staan Alzheimer en andere vormen van dementie op de achtste plaats van aan roken gerelateerde sterfgevallen. In het Waalse Gewest staan ze op de elfde plaats. De rangschikking bij vrouwen verschilt door borst- en baarmoederhalskanker, die respectievelijk verantwoordelijk zijn voor 55 en 60 sterfgevallen. Bij mannen omvat de rangschikking aorta-aneurysma, blaaskanker en leverkanker.

De meeste sterfgevallen door tabaksgebruik komen voor bij mannen, en voornamelijk op oudere leeftijd

Het grootste deel van de sterfgevallen veroorzaakt door roken komt voor bij mensen tussen de 65 en 84 jaar oud. De meeste van deze sterfgevallen werden veroorzaakt voor kanker (neoplasma, 53%), hartziekten (cardiovasculaire ziekten, 20%), en longziekten (chronisch respiratoire ziekten, 16%). De ziektelast gerelateerd aan roken was hoger bij mannen dan bij vrouwen, en dit ongeacht hun leeftijd.

In het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Waalse Gewest liggen de sterftecijfers gelinkt aan roken 50% hoger dan in het Vlaamse Gewest

Sinds 2013 is er een algemene dalende trend in de sterftecijfers door roken te zien in alle gewesten. Ondanks deze daling blijven er verschillen bestaan tussen de gewesten. Het hoogste sterftecijfer door roken komt voor in het Waalse Gewest (108,80 per 100.000 inwoners), gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (91,43 per 100.000 inwoners). Deze cijfers liggen beide ongeveer 50% hoger dan in het Vlaamse Gewest (66,22 per 100.000 inwoners).

België behoort tot de landen in de EU-14 met het hoogste sterftecijfer geassocieerd met roken

Naar schatting lag het sterftecijfer in België in 2021 volgens de Global Burden of Disease studie 2021 (Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2024)[2] boven het gemiddelde van de EU-14 landen, waarmee België op de vijfde plaats staat met de hoogste sterftecijfers.

3. Lees meer

Belgian National Burden of Disease visualization tool
Belgian National Burden of Disease Study. Patterns of tobacco use and sales in Belgium: a critical appraisal of available data sources

Achtergrond

Deze studie heeft als doel de gezondheidseffecten van tabaksgebruik in België te kwantificeren. Hiervoor maakten we gebruik van representatieve gegevens uit de Gezondheidsenquête (BHIS). Deze enquête werd gekozen als de beste beschikbare gegevensbron omdat ze gedetailleerde informatie bevat over rookgedrag [3]. Vervolgens construeerden we op basis van de BHIS data een tijdreeks met jaarlijkse schattingen van 2013 tot 2021. Deze tijdreeks biedt uitgebreide inzichten in de trends van rookgedrag naar leeftijd, geslacht en gewest.

Met behulp van de Population Attributable Fraction (PAF)-vergelijking konden we vervolgens de bijdrage van roken aan de ziektelast inschatten. Door de PAF-percentages te combineren met schattingen van de totale ziektelast, berekenden we de toerekenbare ziektelast voor elke ziekte, naar leeftijdsgroep, geslacht en gewest. Daarnaast berekenden we percentages per 100.000 inwoners en gestandaardiseerde percentages (BSP) op basis van bevolkingsramingen van Statbel.

Om de aan roken gerelateerde sterfgevallen te berekenen, maakten we gebruik van de Comparative Risk Assessment (CRA)-methode. Deze methode maakt het mogelijk om populatie-attributiefracties (PAF's) te schatten, waarmee de ziektelast veroorzaakt door blootstelling aan een risicofactor kan worden gekwantificeerd. De toerekenbare ziektelast (bijvoorbeeld sterfgevallen) vertegenwoordigt het deel van de ziektelast dat kan worden toegeschreven aan blootstelling aan een specifieke risicofactor, zoals tabaksgebruik, en dat zich zonder die blootstelling niet zou hebben voorgedaan [4].

We berekenden de toerekenbare ziektelast van tabaksgebruik naar leeftijd, geslacht, gewest, jaar en oorzaak. De volledige set schattingen is beschikbaar via https://burden.sciensano.be/shiny/risk.

Primaire data over tabaksgebruik kan geraadpleegd worden via deze pagina.

Definities

EU-14

De EU-14 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare sociaal-economische omstandigheden hebben. Opmerking : het Verenigd Koninkrijk is uitgesloten omdat het niet langer lid is van de EU.

Voor leeftijd gecorrigeerd sterftecijfer

De voor leeftijd gecorrigeerde sterfte geeft het volgens leeftijd gewogen gemiddelde sterftecijfer weer en kan zo de verschillen te wijten aan de leeftijdsstructuur van de bevolking opvangen.

Referenties

1. Statistics Belgium (Statbel). https://statbel.fgov.be/en
2. Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME). (2024). Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2021 (GBD 2021) Results. https://vizhub.healthdata.org/gbd-results/
3. Nayani, S., Guariguata, L., & Devleesschauwer, B. (2024). Belgian National Burden of Disease Study. Patterns of tobacco use and sales in Belgium: A critical appraisal of available data sources (D/2023.14.440/81; p. 30). Sciensano. https://www.sciensano.be/sites/default/files/subod-tobacco-appraisal-20240429.pdf
4. Plass, D., Hilderink, H., Lehtomäki, H. et al. Estimating risk factor attributable burden – challenges and potential solutions when using the comparative risk assessment methodology. Arch Public Health (2022). https://doi.org/10.1186/s13690-022-00900-8

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Ziektelast : Ziektelast door risicofactoren - Ziektelast door tabaksgebruik, Health Status Report, 17 dec 2024, Brussels, Belgium, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/ziektelast/ziektelast-door-risicofactoren/tabaksgebruik