Hiv

1. Kernboodschappen

2. Nieuwe diagnoses van hiv-infecties in 2023

In 2023 werden in België 665 nieuwe diagnoses van hiv-infecties gesteld (5,7 nieuwe diagnoses per 100.000 inwoners, of een gemiddelde van 1,8 diagnoses per dag), waarvan 70% bij mannen. 76% van de hiv-infecties werd gediagnosticeerd bij mensen tussen 20 en 49 jaar.

Nieuwe hiv-diagnoses zijn gedurende 3 opeenvolgende jaren gestegen (2021-2023)

Het aantal nieuwe hiv-diagnoses is in 2023 met 13% gestegen ten opzichte van 2022. Het totale aantal nieuwe hiv-diagnoses is vergelijkbaar met het laatste pre-Covid jaar (-1,3% ten opzichte van 2019). 

Tussen het begin van de epidemie in het begin van de jaren tachtig en het einde van 2023 werden in totaal 31.770 personen gediagnosticeerd met hiv en werden in totaal 5.656 gevallen van aids gemeld.

In Brussel is het aantal nieuwe hiv-diagnoses hoger dan in de rest van België

In 2023 werden van de 665 nieuwe diagnoses; 220 diagnoses gesteld in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, 283 in het Vlaamse Gewest, 153 in het Waalse Gewest en 9 nieuwe-diagnoses werede gesteld bij Belgen die in het buitenland verbleven.

Wanneer rekening wordt gehouden met het aantal inwoners, zijn de diagnosecijfers in het Vlaamse Gewest (max 8 voor 100.000 inwoners in het district Antwerpen) en het Waalse Gewest (max 9/100.000 in het district Arlon) vergelijkbaar, terwijl het cijfer in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest veel hoger ligt (18/100.000). Dit verschil is niet verrassend, aangezien een hogere prevalentie van hiv een veel voorkomend fenomeen is in grote steden. Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest kan in feite beschouwd worden als een grote stad - met de sociaal-culturele kenmerken van een stedelijke context - terwijl de andere twee gewesten een mix zijn van landelijke, semi-stedelijke en stedelijke contexten.

De lichte toename van nieuwe diagnoses werd waargenomen in alle drie de regio's van 2021 tot 2023

De stijging van het aantal nieuwe diagnoses vanaf 2021 die op nationaal niveau wordt waargenomen, wordt weerspiegeld in alle drie de gewesten, na een daling in het voorgaande decennium. Deze recente stijging is vooral uitgesproken in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest.

Diversificatie in de twee voornaamste populaties in België

De hiv-epidemie in België treft voornamelijk twee bevolkingsgroepen: mannen die seks hebben met mannen (MSM), van wie de meerderheid de Belgische nationaliteit heeft, en mannen en vrouwen die het virus hebben opgelopen via heteroseksuele relaties, voornamelijk uit Afrika ten zuiden van de Sahara.

Zowel bij MSM als bij heteroseksuelen verandert de verdeling van nationaliteiten echter aanzienlijk in de loop van de tijd. Onder mensen die besmet zijn via heteroseksueel contact neemt het aandeel mensen met de sub-Saharaanse nationaliteit af (49% in 2014 naar 43% in 2023). Het aantal diagnoses onder heteroseksuelen is in 2023 met 13% gestegen ten opzichte van 2022. Deze stijging is groter bij vrouwen van Belgische en andere Europese nationaliteiten (respectievelijk +19% en +23% vs. 2022), evenals bij mannen uit Afrika ten zuiden van de Sahara en uit Europa (+33% en +49% vs. 2022).

In 2023 werden 297 nieuwe hiv-diagnoses gesteld onder MSM; dit is een stijging van 16% ten opzichte van 2022. Hoewel het aantal nieuwe diagnoses eindelijk afneemt in de leeftijdsgroep 20-29 jaar na een aanzienlijke stijging (+34% tussen 2021 en 2022), is er de afgelopen 2 jaar een sterke stijging in de leeftijdsgroep 30-39 jaar. In 2023 steeg het aantal hiv-diagnoses bij Belgische MSM met 14% ten opzichte van 2022. Van de hiv-diagnoses bij MSM had 48% de Belgische nationaliteit, 18% een andere Europese, en 13% een Latijns-Amerikaanse nationaliteit.

Bijna 20.000 mensen met hiv in België in 2023

Eind 2023 leefden naar schatting 18.690 mensen met hiv in België. Bij 93% van hen werd een diagnose gesteld en 95% van hen onderging een antiretrovirale behandeling.

Meer dan duizend mensen in België leven met een niet gediagnosticeerde hiv-infectie

In 2023 schatte Sciensano het aantal mensen met een niet-gediagnosticeerde hiv-infectie [1] op basis van een tool ontwikkeld door ECDC [2]: naar schatting waren 1325 mensen met hiv in België niet op de hoogte van hun hiv-status. Deze schattingen moeten echter met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden, gezien de aanzienlijke onzekerheid rond de schattingen voor de laatste 3 jaar afgeleid uit dit model. Op basis van de ECDC-tool lijkt het aantal mensen met niet-gediagnosticeerde hiv in België sinds 2011 gestaag te dalen.

3. Meer informatie

Bekijk de metadata voor deze indicator

Hiv-bewaking - Sciensano 

Achtergrond

Overdracht van hiv

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) zoals het humaan immunodeficiëntie virus (hiv) worden voornamelijk verspreid door seksueel contact van persoon tot persoon. Daarnaast kan hiv worden overgedragen via bloedproducten en weefseloverdracht en van moeder op kind tijdens zwangerschap of borstvoeding.

Hiv kan zonder symptomen aanwezig zijn, wat de overdracht ervan kan vereenvoudigen. Hiv is één van de meest ernstige overdraagbare ziekten in Europa.  Infectie met het virus kan, indien geen antiretrovirale (ART) behandeling wordt gestart, leiden tot ernstige moribiditeit (acquired immunodeficiency syndrome (aids)) en vereist een levenslange behandeling. 

Hiv is een vermijdbare infectie, die voorkomen kan worden omdat de overdracht grotendeels te voorkomen is door gedragsmaatregelen (vb. veilig seksueel contact en/of veilige injectienaalden). Daarom is de hiv-incidentie in een bepaalde populatie een indicator voor het succes of falen van beschikbare preventiestrategieën. Sinds 2017 wordt het gebruik van pre-exposure profylaxe tegen hiv (PrEP) in België terugbetaald. 

Surveillance van hiv in België

De epidemiologische surveillance van hiv in België dateert van 1985 en wordt uitgevoerd door Sciensano op basis van de registratie van de nieuwe hiv-diagnoses. Deze gegevens worden gerapporteerd door de zeven aids-referentielaboratoria die alle bevestigingen van positieve hiv-screeningtests uitvoeren. Naast de registratie van het aantal nieuw gediagnosticeerde hiv-positieven, verzamelen de laboratoria ook epidemiologische basisgegevens over geslacht, leeftijd, nationaliteit, waarschijnlijke besmettingsweg en klinisch stadium op het moment van de diagnose. Sciensano verzamelt ook gegevens over de mensen met hiv (PLWH) in België (hiv-cohortgegevens) van de aids-referentielaboratoria en de hiv-referentiecentra.

Naast de nieuw gediagnosticeerde gevallen, schat Sciensano ook het totaal aantal mensen met hiv in, waardoner zij die nog niet gediagnosticeerd zijn [1] en zij die leven met een gediagnosticeerde infectie. Om de niet gediagnosticeerde populatie van patiënten met hiv te schatten wordt een instrument gebruikt dat werd ontwikkeld aanhet European Center for Disease Prevention and Control (ECDC), genaamd de ECDC hiv Modeling Tool [2]. De hiv-cohortgegevens worden gebruikt om het aantal mensen met een gediagnosticeerde infectie te schatten.

Het ECDC en het Regionaal Bureau voor Europa van de WHO coördineren gezamenlijk de hiv/aids-surveillance in Europa [3]. Het is echter moeilijk om de beschikbare gegevens internationaal te kunnen vergelijken, aangezien er grote verschillen zijn in de nationale surveillancesystemen qua rapportering en vertraging in de rapportering.

Definities

Hiv/aids

Hiv en aids zijn de afkortingen van "Human Immunodeficiency Virus" (hiv) en "Acquired Immune Deficiency Syndrome" (aids). Een hiv-infectie is initieel meestal asymptomatisch, hoewel mensen soms griepachtige symptomen kunnen ervaren. Dit wordt gevolgd door een langdurige periode zonder symptomen. Als de infectie voortschrijdt, verstoort dit meer het immuunsysteem, waardoor het risico op het ontwikkelen van infecties zoals tuberculose, evenals andere opportunistische infecties en tumoren die zeldzaam zijn bij mensen met een normale immuunfunctie, toeneemt. Deze late symptomen van infectie worden aids genoemd. Sinds het einde van de jaren negentig bestaat er efficiënte antiretrovirale behandeling die de progressie van de ziekte kan afremmen.

Nieuwe hiv-diagnoses

Een nieuwe hiv-diagnose wordt gedefinieerd als een eerste hiv-diagnose. Mensen, voornamelijk mensen uit het buitenland, met een hiv-diagnose of in zorg voor hiv in een ander land voordat hun diagnose in België werd bevestigd, worden apart behandeld. Mensen met een gekende hiv-infectie vertegenwoordigen geen populatie die voordeel had kunnen halen uit preventiemaatregelen in België en worden daarom apart gepresenteerd. Meer informatie over hen is te vinden in het epidemiologisch jaarverslag.

Referenties

[1] Epidemiologie van aids en hiv-infectie in België. Toestand of 31 december 2023. Brussel: Sciensano; 2024. https://www.sciensano.be/nl/biblio/epidemiologie-van-hiv-belgie-toestand-op-31-december-2023

[2] European Centre for Disease Prevention and Control. HIV Modelling Tool. 2015. https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/hiv-modelling-tool

[3] European Centre for Disease Prevention and Control/WHO Regional Office for Europe. HIV/AIDS surveillance in Europe 2024 – 2023 data. Stockholm: ECDC; 2023. https://www.who.int/europe/publications/i/item/9789289061551

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Overdraagbare aandoeningen: HIV, Health Status Report, 16 Jan 2025, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/overdraagbare-aandoeningen/hiv-en-andere-seksueel-overdraagbare-aandoeningen