Levenskwaliteit

1. Kernboodschappen

2. Achtergrond

De levenskwaliteit is een subjectieve beoordeling van het leven van een individu in zijn persoonlijke context en volgens zijn eigen waarden, doelen en verwachtingen. Deze beoordeling wordt door verschillende factoren beïnvloed zoals fysieke en mentale gezondheid maar ook door onder meer sociale relaties [1]. Op deze pagina wordt de levenskwaliteit beoordeeld aan de hand van twee indicatoren, nl. de subjectieve gezondheid en de gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit.

Subjectieve gezondheid is een concept waarmee een individu zijn eigen gezondheid beoordeelt. Ondanks het subjectieve karakter van deze indicator is deze een goede voorspeller voor ziekte, beperkingen, het gebruik van gezondheidsdiensten, en sterfte. In dit rapport beschrijven we de resultaten van de Belgische Gezondheidsenquête die het percentage van de bevolking weergeeft die een goed of heel goede gezondheid rapporteerde. De internationale resultaten zijn afkomstig van OECD, op basis van de EU-SILC onderzoeken.

De gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit (HRQoL) geeft de impact weer van de gezondheidsstatus op de levenskwaliteit. Er bestaan verschillende instrumenten om de HRQoL te meten. Hier maken we gebruik van de resultaten van de EuroQol 5 dimensie (EQ-5D) vragenlijst [2] die gebruikt werd als meetinstrument in de Belgische Gezondheidsenquête. Met deze tool wordt HRQoL beoordeeld volgens 5 dimensies: mobiliteit, zelfzorg, dagelijks activiteiten, pijn/ongemak, en angst/depressie. De antwoorden op deze dimensies worden gewogen met voorkeurswaarden getrokken uit de Belgische bevolking om een HRQoL-score te produceren (op een schaal waar 1 overeenkomt met perfecte gezondheid en 0 overeenkomt met de dood). Er wordt geen internationale vergelijking gepresenteerd voor deze indicator vanwege het ontbreken van internationale gegevens.

3. Subjectieve gezondheid

België

In 2018 beoordeelde 77% van de bevolking van 15 jaar of ouder hun gezondheid als goed of zeer goed. De subjectieve gezondheid is hoger bij mannen (78,7%) dan bij vrouwen (76,2%). Dit verschil is omgekeerd bij de jongere mensen, maar vanaf de leeftijdscategorie 45-54 beoordelen mannen hun gezondheid vaker als goed tot zeer goed dan vrouwen.

Zoals verwacht neemt de prevalentie van (zeer) goede subjectieve gezondheid sterk af met de leeftijd: van 91,8% onder de 15- tot 24-jarigen tot slechts 58,3% van de mensen van 75 jaar en ouder.

Trends en regionale verschillen

Na de verbeteringen die werden waargenomen tussen 1997 en 2013, bleef de voor leeftijd gestandaardiseerde prevalentie van (zeer) goede subjectieve gezondheid stabiel, nl. 78,1% in 2013 en 77,3% in 2018. Een hogere prevalentie werd waargenomen in Vlaanderen en in Brussel in vergelijking met Wallonië en dit verschil is statistisch significant.

Tussen 1997 en 2013 is het percentage mensen met een (zeer) goede subjectieve gezondheid gestegen in Wallonië (van 68,3% tot 74,7%) en in Vlaanderen (van 77,0% tot 80,2%). Deze evolutie wordt niet meer waargenomen in 2018, aangezien het percentage stabiel bleef in vergelijking met 2013: 74,0% in Wallonië en 79,3% in Vlaanderen. In Brussel is het percentage mensen met een (zeer) goede subjectieve gezondheid tussen 2013 en 2018 daarentegen gestegen van 73,7% naar 77,2%.

Sociaaleconomische verschillen

De subjectieve gezondheid vertoont een belangrijke sociaaleconomische gradiënt volgens opleidingsniveau. Na standaardisatie voor leeftijd beoordeelt slechts 57% van de mensen met een basisopleiding hun gezondheid positief versus 84% van de mensen met een tertiaire opleiding.

Internationale vergelijking

De prevalentie van (zeer) goede subjectieve gezondheid in België scoort sinds 2005 gunstig in de EU-15-landen. In 2020 stonden mannen op de vijfde plaats in de EU-15, terwijl de vrouwen de vierde plaats delen met Oostenrijk en Zweden.

4. Gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit

België

In 2018 was de gemiddelde HRQoL-score van de bevolking van 15 jaar of ouder, zoals gemeten door de EQ-5D-vragenlijst, 0,79. De HRQoL-score is aanzienlijk hoger voor mannen (0,82) dan voor vrouwen (0,77).

De HRQoL-score neemt aanzienlijk af met de leeftijd. De daling is meer uitgesproken bij vrouwen: tussen de twee extreme leeftijdsgroepen verliezen vrouwen ongeveer 26% van hun HRQoL-score (van 0,84 tot 0,62), terwijl mannen slechts 17% verliezen (van 0,86 tot 0,71).

Trends en regionale verschillen

De gemiddelde HRQoL-score gemeten door de EQ-5D-vragenlijst was lager in 2018 (0,79) dan in 2013 (0,81).

Ondanks het grote aantal mensen dat in 2013 problemen met pijn/ongemak en angst/depressie rapporteerde, zijn deze problemen in 2018 nog verder toegenomen:

• pijn/ongemak werd gemeld door 56% van de bevolking in 2018 versus 50% in 2013
• angst/depressie werd gemeld door 31% van de bevolking in 2018 versus 26% in 2013

In 2018 was de HRQoL-score hoger in Vlaanderen (0,82) dan in Brussel (0,79) en Wallonië (0,75).

De HRQoL-score daalde zowel in Vlaanderen (van 0,83 in 2013 naar 0,82 in 2018) als in Wallonië (van 0,78 tot 0,75). In Wallonië was de daling groter bij vrouwen (0,76 tot 0,72) dan bij mannen. De kloof tussen Wallonië en de twee andere gewesten is hierdoor tussen 2013 en 2018 verder toegenomen.

Sociaaleconomische verschillen

De gemiddelde HRQoL-score neemt toe met het opleidingsniveau: van 0,65 voor mensen uit de laagste opleidingsgroep tot 0,83 voor mensen met een hoog opleidingsniveau.

5. Meer informatie

Bekijk de metadata voor 'Subjectieve gezondheid'

Bekijk de metadata voor 'Gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit'

HISIA: Interactive Analysis of Belgian Health Interview Survey

Definities

EU-15

De EU-15 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-15 omdat deze landen vergelijkbare sociaaleconomische omstandigheden hebben.

EuroQol 5-dimensies vragenlijst (EQ-5D)

De EuroQol 5-dimensies vragenlijst (EQ-5D) is een snel en eenvoudig instrument dat de impact van de gezondheidsstatus op de levenskwaliteit onderzoekt. De EQ-5D bestaat uit twee onderdelen, nl. een beschrijvend gedeelte, de EQ-5D-5L en een visuele analoge schaal, de EQ-5D. Het beschrijvende gedeelte omvat vijf dimensies (mobiliteit, zelfzorg, dagelijkse activiteiten, pijn en ongemak, en angst en depressie) met elk vijf antwoordcategorieën (variërend van geen probleem tot extreme problemen).

EQ-5D score

Aan de hand van de resultaten van de EQ-5D vragenlijst wordt een globale score gevormd. De score wordt uitgedrukt op een schaal die verankerd is door de waarden 0 en 1: 0 vertegenwoordigt de dood, 1 is de beste mogelijke gezondheid. Een negatieve score is mogelijk, indien een individu zijn gezondheidstoestand als erger dan de dood inschat.

Gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit

De gezondheidsgerelateerde levenskwaliteit is de persoonlijke beoordeling van de levenstoestand van een individu in de context van de cultuur en het waardesysteem waarin de persoon zich bevindt en in relatie met zijn levensdoelen, verwachtingen, normen en zijn bezorgdheid. Het is een breed concept dat op een complexe manier wordt beïnvloed door de fysieke gezondheid van de persoon, zijn psychologische staat, zijn onafhankelijkheidsniveau, zijn sociale relaties en alsook zijn relatie met de essentiële elementen van zijn omgeving.

Prevalentie van (zeer) goede subjectieve gezondheid

Percentage van de bevolking dat zijn gezondheid als goed of zeer goed beoordeelt.

Subjectieve gezondheid

Subjectieve gezondheid is de subjectieve beoordeling van een individu zijn persoonlijke gezondheidstoestand. Bij het beantwoorden van de vraag : ‘Hoe is uw algemene gezondheidstoestand?’ hebben de respondenten de keuze uit volgende vijf antwoordcategorieën: zeer goed, goed, redelijk, slecht of zeer slecht.

Referenties

1. World Health Organization, Measuring Quality of Life. http://www.who.int/healthinfo/survey/whoqol-qualityoflife/en/
2. EuroQol Five Dimensions Questionnaire. https://euroqol.org/
3. Gezondheidsenquête: Subjectieve Gezondheid, Sciensano, 1997-2018. https://www.sciensano.be/nl/projecten/gezondheidsenquete-0
4. Gezondheidsenquête: Gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven, Sciensano, 2013-2018. https://www.sciensano.be/nl/projecten/gezondheidsenquete-0
5. Eurostat EU-SILC, 2005-2020. https://ec.europa.eu/eurostat/data/database

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Levensverwachting en Levenskwaliteit: Levenskwaliteit, Health Status Report, 6 Jan 2022, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/levensverwachting-en-levenskwaliteit/levenskwaliteit