Andere informatie en diensten van de overheid : www.belgium.be  belgium

Luchtkwaliteit

  1. Kernboodschappen
  2. Fijnstof
  3. Stikstofdioxide
  4. Ozon
  5. Meer informatie

1. Kernboodschappen

  • Een slechte luchtkwaliteit, als gevolg van vervuiling met fijnstof, stikstofdioxide en ozon, draagt in belangrijke mate bij tot ziekte en vroegtijdige sterfte.
  • Hoewel de luchtkwaliteit in België over het algemeen verbetert, ademt een aanzienlijk deel van de bevolking nog steeds verontreinigde lucht in.
  • Er zijn belangrijke regionale verschillen in België, waar de blootstelling aan fijnstof het hoogst is in het Vlaamse Gewest en de blootstelling aan stikstofdioxide het hoogst in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest.
  • De luchtkwaliteit in België is slecht naar internationale normen en scoort ondergemiddeld naast vergelijkbare EU-landen voor de meeste vervuilende stoffen.

2. Fijnstof

Fijnstof (Engels: particulate matter, PM) verwijst naar alle kleine deeltjes die in de lucht zweven. Het bestaat niet uit een enkele chemische stof, maar een mengsel van verschillende bestanddelen en wordt meestal aangeduid met de grootte van de deeltjes. Over het algemeen wordt onderscheid gemaakt tussen PM met een diameter kleiner dan 10 micrometer (PM10) en met een diameter kleiner dan 2,5 micrometer (PM2.5). Omdat PM2.5 enkel de kleinere deeltjes bevat, zijn de samenstelling en gezondheidseffecten anders dan bij PM10.

Verwarming door huishoudens is de belangrijkste directe bron van fijnstof

Volgens de meest recente Belgische cijfers (2021) is de belangrijkste directe bron van PM2.5 verwarming door huishoudens, waarvoor voornamelijk fossiele brandstoffen of houtproducten gebruikt worden. Andere belangrijke bronnen van directe fijnstofemissies zijn transport, voornamelijk wegverkeer, en industrie en afvalverwerking. Hoewel het wegverkeer niet de voornaamste bron van PM-uitstoot is, draagt het in belangrijke mate bij aan de blootstelling, door hoge plaatselijke emissies in dichtbevolkte gebieden [1].

Regelgeving zoals de Europese emissienormen en de invoering van hybride en elektrische voertuigen bleken succesvol in het verminderen van uitlaatgassen. De uitstoot van fijnstof als gevolg van de slijtage van banden en remmen en de verwering van het wegoppervlak bleef echter grotendeels buiten schot [2]. Volgens de Belgische cijfers voor 2021 is driekwart van de PM2.5-emissies van het wegverkeer het gevolg van niet-uitlaatemissies, en het aandeel stijgt tot 85% voor PM10 [3].

Naast directe uitstoot kan fijnstof ook ontstaan uit precursoren door chemische reacties in de lucht. De belangrijkste precursoren van indirect fijnstof zijn ammoniak, stikstofoxiden en zwaveldioxide. Ammoniak wordt voornamelijk uitgestoten door de landbouwsector, vooral door de veeteelt. Zwaveldioxide, zelf een vervuilende stof, is voornamelijk afkomstig van zware industrie en energieproductie [1].

Blootstelling aan fijnstof kan hart- en vaatziekten, ademhalingsaandoeningen en longkanker veroorzaken

Bij inademing kunnen fijnstofdeeltjes geabsorbeerd worden door het longweefsel en ademhalingsaandoeningen veroorzaken. De kleinere deeltjes kunnen in de bloedbaan terechtkomen en zo andere organen schaden. Fijnstof bevat toxische en kankerverwekkende bestanddelen die in verband worden gebracht met verschillende kwalijke gezondheidseffecten.   

Het is bewezen dat aanhoudende blootstelling aan fijnstof aandoeningen aan de luchtwegen kan veroorzaken, meer bepaald emfyseem, chronische bronchitis en longontsteking [4,5]. Blootstelling aan fijnstof veroorzaakt ook hart- en vaatziekten, met sterke aanwijzingen voor een link met beroertes en ischemische hartziekten [4,6]. Andere aangetoonde gevolgen zijn longkanker [7] en diabetes type 2 [8]. Onderzoek wijst ook op een effect op de mentale gezondheid, namelijk een verhoogd risico op depressie [9]. Al deze aandoeningen zijn belastend en kunnen bijdragen aan een ernstig verlies van levenskwaliteit en aan vroegtijdige sterfte [4].

Blootstelling aan fijnstof vormt een risico voor vrouwen en hun baby's, aangezien er een verband is gelegd met perinatale aandoeningen zoals vroeggeboorte, een lager geboortegewicht en miskramen [10,11,12]. Kinderen worden ook gezien als een kwetsbare groep die vatbaar is voor de effecten van fijnstof. Blootstelling speelt een rol bij de ontwikkeling van astma en kan ook astma-aanvallen uitlokken die leiden tot meer bezoeken aan de spoedafdeling en ziekenhuisopnames [13,14]. Recenter bewijs wijst op gevolgen voor de groei van de hersenen, waarbij blootstelling aan fijnstof tijdens de zwangerschap en op jonge leeftijd het risico op autisme verhoogt [15].

Fijnstofconcentraties zijn hoger in het Vlaamse en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest dan in het Waalse Gewest

Om de blootstelling aan PM in België weer te geven, werden de jaarlijkse gemiddelde PM2.5- en PM10-concentraties in elke statistische sector in kaart gebracht. De weergegeven waarden staan in verhouding tot de WHO-richtwaarden voor luchtkwaliteit, als indicatie van de blootstelling in de plaatselijke gemeenschap in vergelijking met de geadviseerde waarde: 5 µg m-3 jaargemiddelde concentratie voor PM2.5, en 15 µg m-3 jaargemiddelde concentratie voor PM10 [16].

Zoals de luchtkwaliteitskaart voor PM2.5 aantoont, nemen de concentraties over het algemeen af van noord naar zuid. De verontreiniging is relatief sterk in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en zwak tot gemiddeld in het Waals Gewest. Hetzelfde patroon treedt op voor PM10, met het verschil dat de relatieve vervuiling over het algemeen minder is in vergelijking met PM2.5.

Dit regionale patroon is waarschijnlijk het gevolg van verschillen in bevolkingsdichtheid en vegetatie. Het Vlaamse Gewest is dichter bevolkt en heeft meer fijnstofbronnen (residentiële verwarming, transport, landbouw inclusief intensieve veeteelt) en kent minder depositie (opnemen door vegetatie) in vergelijking met het Waalse Gewest. Terwijl ongeveer de helft van het grondgebied sterker vervuild is dan de lange-termijnrichtwaarde van de WHO voor PM10 liggen, heeft 97% van de oppervlakte in België niveaus boven de richtwaarde voor PM2.5.

  • PM2.5
  • PM10

Relatieve concentratie van PM2.5 per statistische sector in België, 2021
Bron: eigen berekeningen o.b.v. luchtkwaliteitsdata verstrekt door IRCEL [17].

Relatieve concentratie van PM10 per statistische sector in België, 2021
Bron: eigen berekeningen o.b.v. luchtkwaliteitsdata verstrekt door IRCEL [17].

De blootstelling aan fijnstof in België is hoog maar dalende

De blootstelling van de bevolking aan fijnstof kan worden gevat in een bevolkingsgewogen gemiddelde concentratie, die wordt gebruikt om regio's te vergelijken en trends in de tijd te onderzoeken. De blootstelling aan zowel PM2.5 als PM10 neemt af in België, en binnen alle gewesten. De blootstelling aan fijnstof was aanvankelijk het hoogst in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, maar daalde onder het Vlaams Gewest en loopt nu gelijk met de gemiddelde waarde voor België. De blootstelling aan fijnstof is altijd het laagst geweest in het Waals Gewest.

Hoewel de luchtkwaliteit de afgelopen tien jaar is verbeterd, worden veel Belgen nog steeds geconfronteerd met ongezonde niveaus van fijnstof. Terwijl in 2021 ongeveer driekwart van de bevolking werd blootgesteld aan verontreiniging die de lange-termijnrichtwaarde van de WHO voor PM10 overschrijdt, ademt zo goed als de hele bevolking niveaus in die boven de richtwaarde voor PM2.5 liggen.

  • PM2.5
  • PM10

Blootstelling aan PM2.5, per gewest, 2011-2021
Bron: eigen berekeningen o.b.v. luchtkwaliteitsdata verstrekt door IRCEL [17], en bevolkingsdata verstrekt door Statbel [18].

Blootstelling aan PM10, per gewest, 2011-2021
Bron: eigen berekeningen o.b.v. luchtkwaliteitsdata verstrekt door IRCEL [17], en bevolkingsdata verstrekt door Statbel [18].

België kent de vierde hoogste blootstelling aan fijnstof naast vergelijkbare EU-Landen

België heeft de vierde hoogste bevolkingsgewogen concentratie voor zowel PM2.5 als PM10 in vergelijking met de andere EU-14 landen. Hoewel sommige landen nog veel slechter scoren, is de blootstelling aan fijnstof in België hoger dan het Europese gemiddelde en twee keer zo hoog als in Finland [19].

  • PM2.5
  • PM10

PM2.5 bevolkingsgewogen gemiddelde concentratie (µg m-3), 2019
Bron: eigen berekeningen o.b.v. gegevens over de blootstelling aan luchtvervuiling verstrekt door het Europees Milieuagentschap [8].

PM10 bevolkingsgewogen gemiddelde concentratie (µg m-3), 2019
Bron: eigen berekeningen o.b.v. gegevens over de blootstelling aan luchtvervuiling verstrekt door het Europees Milieuagentschap [8].

3. Stikstofdioxide

Stikstofoxiden (NOx), waaronder stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2), zijn gassen die samen gevormd en uitgestoten worden als gevolg van verbranding, zoals plaatsvindt in automotoren en energiecentrales. NO is meestal onschadelijk in de hoeveelheden in de atmosfeer, terwijl de NO2-concentratie in de lucht een punt kan bereiken waarop het een ernstig gevaar voor de gezondheid vormt. 

Wegverkeer is met voorsprong de belangrijkste bron van stikstofdioxide

Transport is de belangrijkste bron van NOx-uitstoot, waaronder NO2, waarbij het wegverkeer veruit de grootste bijdrage levert, gevolgd door de scheepvaart (zowel de zeevaart als de binnenvaart) en het luchtverkeer [1]. De mate van blootstelling aan NO2 als gevolg van wegverkeer wordt verder verhoogd doordat de uitstoot dichtbij het oppervlak plaatsvindt en vaak in dichtbevolkte gebieden, en door zogenaamde ‘street canyons’, waar de verontreinigende stof zich ophoopt in smalle wegen geflankeerd door hoge gebouwen [20]. Andere, minder belangrijke bronnen zijn industrie en landbouw.

Blootstelling aan stikstofdioxide kan hart- en vaatziekten, ademhalingsaandoeningen en longkanker veroorzaken

NO2 is sterk inflammatoir en het gas inademen kan de luchtwegen irriteren.

Het is algemeen bekend dat langdurige blootstelling aan NO2 aandoeningen aan de luchtwegen kan veroorzaken, waaronder emfyseem, chronische bronchitis en longontsteking [21]. Onderzoek wijst ook op een verband met hart- en vaatziekten, en meer specifiek met ischemische hartziekten [22,23]. Andere goed bestudeerde effecten zijn longkanker en diabetes type 2 [24,25]. Studies suggereren dat NO2 de geestelijke gezondheid nadelig kan beïnvloeden, met een verhoogd risico op depressie [9,26]. Deze aandoeningen kunnen leiden tot een aanzienlijk verlies van levenskwaliteit en vroegtijdige dood [21].

NO2 bedreigt de gezondheid van vrouwen en hun baby's omdat blootstelling in verband wordt gebracht met perinatale aandoeningen, waaronder vroeggeboorte en laag geboortegewicht [27,28]. Ook kinderen worden bovenmatig getroffen, aangezien NO2 in verband wordt gebracht met de ontwikkeling van astma en ook astma-aanvallen kan uitlokken die leiden tot meer bezoeken aan de spoedafdeling en ziekenhuisopnames [3,29].

Stikstofdioxideconcentraties zijn hoger in steden dan in landelijke gebieden

Om de blootstelling aan NO2 in België weer te geven, werd de jaarlijkse gemiddelde concentratie in elke statistische sector in kaart gebracht. De weergegeven waarden staan in verhouding tot de WHO-richtwaarden voor luchtkwaliteit, als indicatie van de blootstelling in de plaatselijke gemeenschap in vergelijking met de geadviseerde waarde: 10 µg m-3 jaargemiddelde concentratie [16].

Zoals blijkt uit de luchtkwaliteitskaart voor NO2, zijn de concentraties over het algemeen hoger in het Vlaamse Gewest en het noorden van het Waalse Gewest, met name in de regio Samber en Maas in vergelijking met de Ardennen. Aangezien het wegverkeer de belangrijkste bron van NOx is, zijn de locaties van grote steden en drukke autosnelwegen duidelijk zichtbaar op de kaart. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, een sterk verstedelijkt gebied, is ernstig vervuild, met uitzondering van het bosrijk deel in het zuidoosten. Ongeveer de helft van de sectoren kent vervuiling boven de lange-termijnrichtlijn van de WHO van 10 µg m-3 jaargemiddelde concentratie.

Relatieve concentratie van NO2 per statistische sector in België, 2021
Bron: eigen berekeningen o.b.v. luchtkwaliteitsdata verstrekt door IRCEL [17].

De blootstelling aan stikstofdioxide in België is hoog maar dalende

De blootstelling van de bevolking aan NO2 kan worden gevat in een bevolkingsgewogen gemiddelde concentratie, die wordt gebruikt om regio's te vergelijken en trends in de tijd te onderzoeken. De blootstelling aan NO2 neemt af in België en in alle gewesten. De blootstelling aan NO2 is het hoogst in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, hoewel de daling daar iets steiler is dan in de andere gewesten. De blootstelling aan NO2 is steeds het laagst in het Waalse Gewest, terwijl de Vlaamse niveaus dicht bij het Belgische gemiddelde blijven.

Hoewel de trends gunstig zijn, is er nog ruimte voor verbetering. Volgens de meest recente cijfers voor 2021 wordt meer dan 85% van de bevolking blootgesteld aan ongezonde NO2-niveaus, die de lange-termijnrichtwaarde van de WHO overschrijden.

Blootstelling aan NO2, per gewest, 2011-2021
Bron: eigen berekeningen o.b.v. luchtkwaliteitsdata verstrekt door IRCEL [17], en bevolkingsdata verstrekt door Statbel [18].

België kent de vijfde hoogste blootstelling aan stikstofdioxide naast vergelijkbare EU-landen

België heeft de vijfde hoogste bevolkingsgewogen concentratie voor NO2 in vergelijking met de andere EU-14-landen, ruim boven de gemiddelde Europese concentratie. De blootstellingsniveaus zijn meer dan dubbel zo hoog als in de Noord-Europese landen Denemarken, Finland en Zweden [19].

NO2 bevolkingsgewogen gemiddelde concentratie (µg m-3), 2019
Bron: eigen berekeningen o.b.v. gegevens over de blootstelling aan luchtvervuiling verstrekt door het Europees Milieuagentschap [19].

4. Ozon

Ozon (O3) is een gas dat wordt gevormd uit zuurstof (O2) onder invloed van ultraviolette straling of bliksem. Het komt in verschillende concentraties voor in alle lagen van de atmosfeer. Hoewel de aanwezigheid ervan in de stratosfeer, tientallen kilometers hoog, levensvormen beschermt tegen de schadelijkste zonnestraling, vormt ozon aan het aardoppervlak een ernstige bedreiging voor de gezondheid.

Ozonconcentraties zijn hoger tijdens de zomer, vooral op zonnige dagen

O3 in de lagere atmosfeer ontstaat uit chemische reacties onder invloed van zonlicht. Het wordt gevormd uit precursoren, waaronder stikstofoxiden, methaan en vluchtige organische stoffen (VOS). VOS worden veel gebruikt in de industrie, en deze sector is dan ook verantwoordelijk voor het grootste deel van de uitstoot in België. Andere belangrijke bronnen zijn de landbouw, in het bijzonder de veeteelt, en het wegverkeer [1].

De O3-concentratie is sterk afhankelijk van het weer, het seizoen, het tijdstip van de dag en de uitstoot van precursoren. Op korte tijdschaal is er overdag en op zonnige dagen meer O3. Op jaarbasis zijn de O3-concentraties hoger in de zomer, met in België een ozonpiek van april tot en met september. O3 reageert met NO om O2 en NO2 te vormen; de omgekeerde reactie is ook mogelijk waarbij O2 en NO2 reageren om O3 te vormen. Bijgevolg kennen plaatsen met hoge NO-concentraties, zoals steden en drukke wegen, over het algemeen een lagere O3-vervuiling [30].

Ozonpieken veroorzaken ademhalingsproblemen en kunnen tot sterfte leiden

Ozon is een zeer reactief en oxiderend gas, waardoor het schadelijk is voor zowel mensen als hele ecosystemen. Piekconcentraties van O3 worden in verband gebracht met een hele reeks ademhalingsproblemen. Kortstondige blootstelling leidt tot symptomen zoals hoesten en een piepende ademhaling, maar ook astma-aanvallen, en in extreme gevallen de dood [29,31].

Ozonblootstelling heeft gevolgen voor alle leeftijdsgroepen. De vervuilende stof vormt een bedreiging voor moeders en hun baby's, omdat blootstelling tijdens de zwangerschap in verband wordt gebracht met een laag geboortegewicht, voortijdige bevalling en doodgeboorte [27,28,32]. Langdurige blootstelling kan leiden tot een verminderde longfunctie bij kinderen [33]. O3 heeft ook gevolgen voor ouderen, omdat zij gevoeliger zijn voor de nadelige effecten in vergelijking met de algemene bevolking [34].

Landelijke gebieden kennen hogere ozonconcentraties dan steden

Om de blootstelling aan O3 in België weer te geven, werd de jaarlijkse gemiddelde concentratie in elke statistische sector in kaart gebracht. De weergegeven waarden staan in verhouding tot de WHO-richtwaarden voor luchtkwaliteit, als indicatie van de blootstelling in de plaatselijke gemeenschap in vergelijking met de geadviseerde waarde: 60 µg m-3 dagelijkse maxima gemiddeld over het piekseizoen [16]. Vanwege het dag- en seizoensgebonden karakter van O3 is de WHO-richtlijn geformuleerd in termen van een piekwaarde: de dagelijkse maximale 8-uurgemiddelde concentratie, gemiddeld over het piekseizoen. Dit komt erop neer dat alleen rekening wordt gehouden met de niveaus overdag en dit enkel in het zomerseizoen.

Zoals de luchtkwaliteitskaart voor O3 aantoont, zijn de concentraties over het algemeen hoger in het Waals Gewest in vergelijking met het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het ruimtelijk patroon van O3 lijkt grotendeels omgekeerd aan dat van NO2. De waarschijnlijke verklaring is dat NO, samen met NO2 uitgestoten door auto's en andere voertuigen, ozon afbreekt op plaatsen met veel verkeer. Het resultaat is dat de concentraties in stedelijke gebieden en in de omgeving van snelwegen lager zijn dan op het platteland. Ondanks het verschil tussen stad en landelijk gebied zijn de O3-concentraties in vrijwel het hele grondgebied hoger dan de waarde aanbevolen door de WHO.

Relatieve concentratie van O3 per statistische sector in België, 2021
Bron: eigen berekeningen o.b.v. luchtkwaliteitsdata verstrekt door IRCEL [17].

Blootstelling aan ozon is over de jaren toegenomen in België 

De blootstelling van de bevolking aan ozon kan worden gevat in een bevolkingsgewogen gemiddelde concentratie, die wordt gebruikt om regio's te vergelijken en trends in de tijd te onderzoeken. In tegenstelling tot de andere verontreinigende stoffen nam de blootstelling aan O3 in België en zijn gewesten gestaag toe. Op basis van de meest recente cijfers voor het jaar 2021 is de blootstelling in het Vlaamse Gewest vergelijkbaar met het Belgische gemiddelde, terwijl ze iets hoger is in het Waalse Gewest en aanzienlijk lager in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Ondanks deze regionale verschillen wordt de hele Belgische bevolking blootgesteld aan O3-concentraties die de door de WHO aanbevolen waarde overschrijden.

Blootstelling aan O3, per gewest, 2011-2021
Bron: eigen berekeningen o.b.v. luchtkwaliteitsdata verstrekt door IRCEL [17], en bevolkingsdata verstrekt door Statbel [18].

België kent de zesde laagste blootstelling aan ozon naast vergelijkbare EU-landen

De Europese vergelijking van blootstelling aan ozon is niet gebaseerd op de gemiddelde concentratie, zoals het geval is voor de advieswaarde van de WHO, maar op een indicator die SOMO35 wordt genoemd: de som van gemiddelden (dagelijks maximum over 8 uur) boven 35 ppb. Omdat dit een cumulatief cijfer is, kunnen de waarden hoog worden in vergelijking met indicators die gebaseerd zijn op gemiddelden.

België heeft de zesde laagste bevolkingsgewogen SOMO35 voor O3 in vergelijking met de andere EU-14 landen, ruim onder de gemiddelde Europese concentratie [19].

SOMO35 bevolkingsgewogen gemiddelde concentratie (µg dagen m-3), 2019
Bron: eigen berekeningen o.b.v. gegevens over de blootstelling aan luchtvervuiling verstrekt door het Europees Milieuagentschap [19].

5. Meer informatie

Bekijk de metadata voor deze indicator

Achtergrond

Een slechte luchtkwaliteit vormt wereldwijd het grootste milieurisico voor de gezondheid en is verantwoordelijk voor miljoenen vroegtijdige sterfgevallen en verloren gezonde levensjaren. Blootstelling aan luchtverontreiniging wordt in verband gebracht met ademhalingsaandoeningen, hart- en vaatziekten, longkanker en diabetes, maar ook met perinatale, neurologische en mentale gezondheidseffecten. Kwetsbare groepen, waaronder vrouwen en hun baby's, kinderen, ouderen en mensen met longaandoeningen en astma, worden buitenproportioneel getroffen. Deze pagina geeft een overzicht van de blootstelling van Belgen aan fijn stof, stikstofdioxide en ozon, vervuilende stoffen die als zeer schadelijk voor de gezondheid worden beschouwd [16].

Om de luchtkwaliteit te verbeteren en de volksgezondheid te beschermen en te bevorderen, publiceert de WHO richtlijnen voor de luchtkwaliteit, een reeks aanbevolen grenswaarden voor specifieke verontreinigende stoffen. De richtlijnen werden voor het laatst bijgewerkt met recent wetenschappelijk bewijs in 2021 en bevatten aanbevelingen voor dagelijkse concentraties en lange-termijngemiddelden. Naast de geadviseerde waarden van de WHO handhaaft de Europese Unie wettelijk bindende luchtkwaliteitsnormen. De EU-normen zijn minder streng dan de overeenkomstige WHO-richtlijnen, omdat deze het resultaat zijn van politieke onderhandelingen en rekening houden met zowel de gezondheid als de economische haalbaarheid [16,35].

De luchtverontreinigende stoffen die op deze pagina aan bod komen, zijn fijnstof met diameters <2,5 µm en <10 µm (PM2.5 en PM10), stikstofdioxide (NO2) en ozon (O3). De bepaling van de luchtkwaliteit is gebaseerd op vervuilingskaarten van IRCEL, die de jaargemiddelde concentratie weergeven voor elke locatie in België. De vervuilingskaarten zijn het resultaat van modellen, die worden getoetst aan effectieve metingen maar nog steeds een zekere foutmarge bevatten. De gebruikte bevolkingsgegevens zijn afkomstig van Statbel [17,18]. 

Definities

Concentratie, uitstoot en depositie 

De kwaliteit van lucht wordt bepaald door de concentratie van luchtverontreinigende stoffen. Deze concentratie wordt doorgaans uitgedrukt in de vorm van massaconcentratie, die de massa van een vervuilende stof aanwezig in een volume lucht aangeeft. Omdat deze massa meestal erg klein is in vergelijking met de ruimte die het inneemt, is een veelgebruikte eenheid microgram per kubieke meter (µg m-3; een microgram is gelijk aan 1 miljoenste gram). 

De concentratie van luchtverontreinigende stoffen is afhankelijk van (directe of indirecte) uitstoot en depositie. Bronnen stoten rechtstreeks vervuiling uit of stoten stoffen uit die in vervuiling worden omgezet (precursoren genoemd), wat in beide gevallen leidt tot een verhoging van de concentratie. Depositie is de verwijdering van vervuiling, waarbij de vervuilende stof neerslaat op het aardoppervlak of wordt weggespoeld door regen, waardoor de luchtkwaliteit verbetert. Uitstoot en depositie worden meestal uitgedrukt als een stroom, bijvoorbeeld in kilogram per uur of ton per jaar [36].

Blootstelling van de bevolking

De blootstelling van mensen aan luchtverontreiniging kan worden bepaald door hun woonplaats te koppelen aan de concentraties in de buitenlucht. Blootstelling in een lokale gemeenschap wordt hier benaderd als de gemiddelde concentratie van de vervuilende stof in hun buurt, in dit geval gedefinieerd door de statistische sector. Aangezien deze sectoren de kleinste geografische eenheid in België vormen en de interne verschillen beperkt zijn, kan men dit eenvoudige gemiddelde als representatief voor alle inwoners beschouwen. 

Om de blootstelling van de bevolking op nationale of regionale schaal te meten, wordt een bevolkingsgewogen gemiddelde concentratie afgeleid. Bij de berekening wordt rekening gehouden met het bevolkingsaantal op elke locatie als gewicht voor de overeenkomstige concentratie. Voor grote gebieden wordt hieraan de voorkeur gegeven boven een gewone gemiddelde concentratie, omdat die laatste waarde een vertekend beeld kan geven als de inwoners in de meer of minder vervuilde delen wonen. 

Referenties

  1. European Environment Agency. National Air Pollutant Emissions Data Viewer 2005-2021, 2023. https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/dashboards/necd-directive-data-viewer-7.
  2. OECD. Mortality Risk Valuation in Environment, Health and Transport Policies, 2012. https://doi.org/10.1787/9789264130807-en.
  3. EMEP Centre on Emission Inventories and Projections. Data Viewer – Reported Emissions Data, 2023. https://www.ceip.at/data-viewer-2.
  4. Chen, J.; Hoek, G. Long-Term Exposure to PM and All-Cause and Cause-Specific Mortality: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2020. https://doi.org/10.1016/j.envint.2020.105974.
  5. Park, J.; Kim, H.-J.; Lee, C.-H.; Lee, C. H.; Lee, H. W. Impact of Long-Term Exposure to Ambient Air Pollution on the Incidence of Chronic Obstructive Pulmonary Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2021. https://doi.org/10.1016/j.envres.2020.110703.
  6. Alexeeff, S. E.; Liao, N. S.; Liu, X.; Van Den Eeden, S. K.; Sidney, S. Long‐Term PM2.5 Exposure and Risks of Ischemic Heart Disease and Stroke Events: Review and Meta‐Analysis, 2021. https://doi.org/10.1161/JAHA.120.016890.
  7. Ciabattini, M.; Rizzello, E.; Lucaroni, F.; Palombi, L.; Boffetta, P. Systematic Review and Meta-Analysis of Recent High-Quality Studies on Exposure to Particulate Matter and Risk of Lung Cancer, 2021. https://doi.org/10.1016/j.envres.2020.110440.
  8. Yang, Z.; Wang, Q.; Liu, P. Extreme Temperature and Mortality: Evidence from China, 2019. https://doi.org/10.1007/s00484-018-1635-y.
  9. Borroni, E.; Pesatori, A. C.; Bollati, V.; Buoli, M.; Carugno, M. Air Pollution Exposure and Depression: A Comprehensive Updated Systematic Review and Meta-Analysis, 2022. https://doi.org/10.1016/j.envpol.2021.118245.
  10. Yu, Z.; Zhang, X.; Zhang, J.; Feng, Y.; Zhang, H.; Wan, Z.; Xiao, C.; Zhang, H.; Wang, Q.; Huang, C. Gestational Exposure to Ambient Particulate Matter and Preterm Birth: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis, 2022. https://doi.org/10.1016/j.envres.2022.113381
  11. Ghosh, R.; Causey, K.; Burkart, K.; Wozniak, S.; Cohen, A.; Brauer, M. Ambient and Household PM2.5 Pollution and Adverse Perinatal Outcomes: A Meta-Regression and Analysis of Attributable Global Burden for 204 Countries and Territories, 2021. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1003718.
  12. Zhu, W.; Zheng, H.; Liu, J.; Cai, J.; Wang, G.; Li, Y.; Shen, H.; Yang, J.; Wang, X.; Wu, J.; Nie, J. The Correlation between Chronic Exposure to Particulate Matter and Spontaneous Abortion: A Meta-Analysis, 2022. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2021.131802.
  13. Khreis, H.; Kelly, C.; Tate, J.; Parslow, R.; Lucas, K.; Nieuwenhuijsen, M. Exposure to Traffic-Related Air Pollution and Risk of Development of Childhood Asthma: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2017. https://doi.org/10.1016/j.envint.2016.11.012.
  14. Lim, H.; Kwon, H.-J.; Lim, J.-A.; Choi, J. H.; Ha, M.; Hwang, S.-S.; Choi, W.-J. Short-Term Effect of Fine Particulate Matter on Children’s Hospital Admissions and Emergency Department Visits for Asthma: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2016. https://doi.org/10.3961/jpmph.16.037.
  15. Lin, L.-Z.; Zhan, X.-L.; Jin, C.-Y.; Liang, J.-H.; Jing, J.; Dong, G.-H. The Epidemiological Evidence Linking Exposure to Ambient Particulate Matter with Neurodevelopmental Disorders: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2022. https://doi.org/10.1016/j.envres.2022.112876.
  16. World Health Organization. WHO Global Air Quality Guidelines: Particulate Matter (PM2.5 and PM10), Ozone, Nitrogen Dioxide, Sulfur Dioxide and Carbon Monoxide, 2021. https://www.who.int/publications/i/item/9789240034228.
  17. IRCEL-CELINE. Air Quality Models. https://www.irceline.be/en/documentation/models.
  18. Statbel. Bevolking per Statistische Sector. https://statbel.fgov.be/nl/open-data/bevolking-statistische-sector-9.
  19. European Environment Agency. Air Quality Health Risk Assessments (NUTS3). https://www.eea.europa.eu/ds_resolveuid/45d9e01d512d44528cf6b933809883e5.
  20. Fierens, F.; Vanpoucke, C.; Trimpeneers, E.; Dumoulin, R.; Maetz, P.; Hutsemékers, V.; Degrave, C. Jaarrapport Luchtkwaliteit in België 2022, 2023. https://www.irceline.be/nl/documentatie/publicaties/jaarrapporten/jaarrapport-luchtkwaliteit-in-belgie-2022/view.
  21. Huangfu, P.; Atkinson, R. Long-Term Exposure to NO2 and O3 and All-Cause and Respiratory Mortality: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2020. https://doi.org/10.1016/j.envint.2020.105998.
  22. Huang, S.; Li, H.; Wang, M.; Qian, Y.; Steenland, K.; Caudle, W. M.; Liu, Y.; Sarnat, J.; Papatheodorou, S.; Shi, L. Long-Term Exposure to Nitrogen Dioxide and Mortality: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2021. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.145968.
  23. Stieb, D. M.; Zheng, C.; Salama, D.; Berjawi, R.; Emode, M.; Hocking, R.; Lyrette, N.; Matz, C.; Lavigne, E.; Shin, H. H. Systematic Review and Meta-Analysis of Case-Crossover and Time-Series Studies of Short Term Outdoor Nitrogen Dioxide Exposure and Ischemic Heart Disease Morbidity, 2020. https://doi.org/10.1186/s12940-020-00601-1.
  24. Stieb, D. M.; Berjawi, R.; Emode, M.; Zheng, C.; Salama, D.; Hocking, R.; Lyrette, N.; Matz, C.; Lavigne, E.; Shin, H. H. Systematic Review and Meta-Analysis of Cohort Studies of Long Term Outdoor Nitrogen Dioxide Exposure and Mortality, 2021. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0246451.
  25. Yang, B.-Y.; Fan, S.; Thiering, E.; Seissler, J.; Nowak, D.; Dong, G.-H.; Heinrich, J. Ambient Air Pollution and Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2020. https://doi.org/10.1016/j.envres.2019.108817.
  26. Fan, S.-J.; Heinrich, J.; Bloom, M. S.; Zhao, T.-Y.; Shi, T.-X.; Feng, W.-R.; Sun, Y.; Shen, J.-C.; Yang, Z.-C.; Yang, B.-Y.; Dong, G.-H. Ambient Air Pollution and Depression: A Systematic Review with Meta-Analysis up to 2019, 2020. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.134721.
  27. Ju, L.; Li, C.; Yang, M.; Sun, S.; Zhang, Q.; Cao, J.; Ding, R. Maternal Air Pollution Exposure Increases the Risk of Preterm Birth: Evidence from the Meta-Analysis of Cohort Studies, 2021. https://doi.org/10.1016/j.envres.2021.111654.
  28. Li, C.; Yang, M.; Zhu, Z.; Sun, S.; Zhang, Q.; Cao, J.; Ding, R. Maternal Exposure to Air Pollution and the Risk of Low Birth Weight: A Meta-Analysis of Cohort Studies, 2020. https://doi.org/10.1016/j.envres.2020.109970.
  29. Orellano, P.; Quaranta, N.; Reynoso, J.; Balbi, B.; Vasquez, J. Effect of Outdoor Air Pollution on Asthma Exacerbations in Children and Adults: Systematic Review and Multilevel Meta-Analysis, 2017. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0174050.
  30. Monks, P. S.; Archibald, A. T.; Colette, A.; Cooper, O.; Coyle, M.; Derwent, R.; Fowler, D.; Granier, C.; Law, K. S.; Mills, G. E.; Stevenson, D. S.; Tarasova, O.; Thouret, V.; von Schneidemesser, E.; Sommariva, R.; Wild, O.; Williams, M. L. Tropospheric Ozone and Its Precursors from the Urban to the Global Scale from Air Quality to Short-Lived Climate Forcer, 2015. https://doi.org/10.5194/acp-15-8889-2015.
  31. Orellano, P.; Reynoso, J.; Quaranta, N.; Bardach, A.; Ciapponi, A. Short-Term Exposure to Particulate Matter (PM10 and PM2.5), Nitrogen Dioxide (NO2), and Ozone (O3) and All-Cause and Cause-Specific Mortality: Systematic Review and Meta-Analysis, 2020. https://doi.org/10.1016/j.envint.2020.105876.
  32. Zhang, H.; Zhang, X.; Wang, Q.; Xu, Y.; Feng, Y.; Yu, Z.; Huang, C. Ambient Air Pollution and Stillbirth: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis of Epidemiological Studies, 2021. https://doi.org/10.1016/j.envpol.2021.116752.
  33. Holm, S. M.; Balmes, J. R. Systematic Review of Ozone Effects on Human Lung Function, 2013 Through 2020, 2022. https://doi.org/10.1016/j.chest.2021.07.2170.
  34. Bell, M. L.; Zanobetti, A.; Dominici, F. Who Is More Affected by Ozone Pollution? A Systematic Review and Meta-Analysis, 2014. https://doi.org/10.1093/aje/kwu115.
  35. European Commission. EU Air Quality Standards. https://environment.ec.europa.eu/topics/air/air-quality/eu-air-quality-standards_en.
  36. IRCEL-CELINE. What Is the Difference between Emission, Concentration, Exposure and Deposition? https://www.irceline.be/en/documentation/faq/what-is-the-difference-between-emission-concentration-exposure-and-deposition.

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Determinanten van Gezondheid: Luchtkwaliteit, Health Status Report, 25 Maart 2024, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/determinanten-van-gezondheid/luchtkwaliteit