Initiatieven inzake hervorming geestelijke gezondheidszorg

Highlights

Mobiele werking

De hervorming van de GGZ heeft als doel de hulpverlening zo dicht mogelijk bij de mensen te brengen en zo optimaal mogelijk in te spelen op hun noden en behoeften. Hiertoe werden multidisciplinaire mobiele teams opgericht die gespecialiseerde zorg bieden in de thuisomgeving van patiënten met (ernstige) psychiatrische aandoeningen. Door een snelle interventie van het crisisteam kan een behandeling in de thuisomgeving opgestart worden, waardoor een ziekenhuisopname eventueel kan vermeden worden.

Na enkele weken zorg door het crisisteam (het zogenoemde 2A-team in de werking voor volwassenen) kan de nazorg overgenomen worden door een team voor langdurige zorg, dat verantwoordelijk is voor rehabilitatie en herstel (2B-team in de werking voor volwassenen). Dit kan ook onmiddellijk na een opname. Hierdoor kan de opnameduur zo beperkt mogelijk gehouden worden waardoor de link met de leef-, werk- en leeromgeving sneller kan hersteld worden.

De evolutie tussen 2018 en 2022  geeft aan dat het aantal personen die worden opgevolgd door een 2A- en 2B-team voor volwassenen stijgt doorheen de tijd^[1]. 

Psychologische zorg in de eerste lijn

In april 2019 werd een pilootproject gelanceerd waarbij artsen patiënten met lichte en matig ernstige psychische problemen kunnen doorverwijzen naar een klinisch psycholoog of klinisch orthopedagoog voor een kortdurende, eerstelijns psychologische behandeling die grotendeels wordt terugbetaald door het ziekenfonds. De doelstelling hiervan is om de psychologische zorg vroeg en dichtbij personen aan te bieden.

De behandeling bestaat uit een reeks individuele gesprekssessies. Na een intakegesprek met diagnosestelling volgen behandelgesprekken. Daarnaast kan de hulpverlener de patiënt, indien deze nood heeft aan intensievere, meer langdurige begeleiding, doorverwijzen.

Onder lichte en matig ernstige psychische problemen verstaat men psychische problemen op vlak van angstige gevoelens, depressieve stemming, alcoholmisbruik of misbruik van slaap- en kalmeermiddelen. Voor jongeren kunnen dit ook gedrags- of sociale problemen zijn en afhankelijkheid van schermen (smartphone, tablet, laptop, …). 

In 2020 werd tijdens de IMC Volksgezondheid een akkoord gesloten dat voornamelijk betrekking heeft op de versterking van het zorgaanbod in de eerstelijnshulpverlening voor een recurrent budget van 200 miljoen euro. 

Het akkoord bepaalt enkele prioritaire doelgroepen, zoals kinderen en ouders in kwetsbare gezinnen, jongvolwassenen, en mensen met bestaande geestelijke gezondheidsproblemen. Het doel betreft preventie, vroegdetectie en vroeginterventie van lichte tot matig ernstige problemen via 2 psychologische functies: 

• veerkrachtversterkende functie 
• behandelfunctie van matige intensiteit. 

In 2022 stellen we vast dat er bijna dubbel zoveel prestaties in het kader van de conventie voor psychologische zorg in eerstelijn worden gefactureerd voor vrouwen. Vooral personen uit de actieve bevolkingsgroep doen beroep op dit type van hulpverlening. Voor mannen zien we een grote uitschieter in de leeftijdsgroep van 10 tot 14 jaar.

Aantal prestaties gefactureerd in kader van conventie psychologische zorg in eerstelijn per geslacht in 2022

Het innovatieve project is opgebouwd vanuit enkele belangrijke pijlers om drempel naar zorg zo laag mogelijk te houden.

Recent werd er een wetenschappelijk onderzoek afgerond (EPCAP) waaruit blijkt dat de eerstelijn-psychologische zorg effectief en efficiënt is: er treedt een verbetering van het algemeen functioneren op; er is een vermindering absenteïsme, een versterking van de veerkracht én een daling van de wachttijd om hulp te zoeken. 

Meer weten? EPCAP-onderzoeksrapport

Meer weten? Eerstelijns en gespecialiseerde psychologische zorg in een netwerk voor geestelijke
gezondheidszorg - RIZIV (fgov.be)

Residentiële intensieve behandeleenheden HIC en ID

Indien het nodig geacht wordt, moet er een meer intensieve, psychiatrische zorg aangeboden worden voor meer ernstige psychische aandoeningen. 

Hiertoe werden 2 modellen uitgewerkt:

1. ID-model

Dit betreft de creatie van een unit voor geïntensifieerde psychiatrische zorg. Hierbij wordt enerzijds kwaliteitsvolle, geïntensifieerde zorg gerealiseerd via het aanpassen van de zorgmethodieken, anderzijds via het aanpassen van de architectuur (prikkelarme ruimtes, comfortrooms, …) of de zorgorganisatie (kleinere leefeenheden, …).

2. High Intensive Care (HIC)-model

Dit is een nieuw zorgorganisatiemodel gebaseerd op de combinatie van geïntensifieerde dienst en verhoogde geïntensifieerde werking. Een afdeling bestaat uit twee kleinere bij elkaar aansluitende ‘high care units’, aangevuld met een afzonderlijke ‘intensive care unit’. De patiënt verblijft er nooit alleen, maar wordt steeds begeleid door iemand van het zorgpersoneel.

De HIC-afdelingen dienen een betere en meer menselijke zorg te bieden aan mensen die in crisis worden opgenomen. Verder is de doelstelling om agressie en suïcidaliteit te verminderen en het aantal dwang- en vrijheidsbeperkende maatregelen, zoals isolatie en fixatie, verder in te perken.

In elk GGZ-netwerk dient binnen een crisiszorgtraject minstens 1 HIC-dienst te worden voorzien. De reeds bestaande 9 HIC-projecten werden sinds 2022 uitgebreid naar 28 HIC-diensten. 

Het uiteindelijke doel van de intensifiëring van de residentiële zorg is om in heel België een crisiszorgtraject uit te rollen. Elk netwerk dient te bekijken wat het bestaande crisiszorgaanbod is om vervolgens een crisiszorgtraject volgens het stepped care principe uit te rollen. Dit bestaat uit de samenwerking van verschillende spelers in het netwerk: m.n. HIC-diensten en ID-diensten en het ambulante netwerk waaronder het mobiel crisisteam en de spoedgevallendiensten. De samenwerking tussen deze partners wordt versterkt.

Meer weten? https://www.psy107.be/index.php/nl/overlegorgaan/werkgroep-intensifiering

^{[1]Voor de GGKJ-netwerken kunnen er op dit moment geen cijfers beschikbaar gesteld worden.}