Spreiding ziekenhuizen
| In totaal beschikken 52 ziekenhuizen, waaronder 27 algemene ziekenhuizen met een psychiatrische afdeling (PAAZ) en 25 psychiatrische ziekenhuizen (PZ) over een kinder- en jeugdpsychiatrische dienst. |  |
Aantal ziekenhuizen naargelang aantal erkende bedden of plaatsen voor kinderen en jongeren met psychiatrische problemen op 01/01/2023
Het aantal bedden of plaatsen op deze diensten is doorgaans beperkter in vergelijking met de diensten voor volwassenen. Niettegenstaande is er 1 PAAZ met meer dan 100 bedden of plaatsen. In tegenstelling tot de diensten voor volwassenen, is er voor de kinder- en jeugdpsychiatrische diensten binnen PAAZ en PZ met betrekking tot de verdeling van de bedcapaciteit een beter evenwicht.
Soorten bedden en plaatsen voor residentiële en partiële hospitalisatie
 |
Er zijn 1.345 bedden en plaatsen in kinder- en jeugdpsychiatrische diensten erkend in België op 01/01/2023. Hierbij zijn er 711 bedden voor residentiële hospitalisatie (kenletter K), 555 plaatsen voor daghospitalisatie (kenletter k1) en 79 bedden voor nachthospitalisatie (kenletter k2). |
Aantal erkende bedden en plaatsen in kinder- en jeugdpsychiatrische diensten op 01/01/2023
Aantal erkende bedden en plaatsen voor kinderen en jongeren per 100.000 inwoners
|
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn er met 110 bedden, het meeste bedden erkend per 100.000 inwoners[1]. In het Vlaamse Gewest zijn er 65 bedden en plaatsen per 100.000 inwoners erkend en in het Waals Gewest 63 bedden. |
Het aantal plaatsen voor daghospitalisatie (k1) voor kinderen en jongeren is de laatste 20 jaar verdrievoudigd van 173 naar 555 plaatsen. Het aantal erkende residentiële bedden (K) en bedden voor nachthospitalisatie (k2) zijn stabiel gebleven.
Los van politieke beslissingen uit het verleden kan deze trend wijzen op een toegenomen behoefte aan opvang voor kinderen en jongeren met psychische problemen. En dan vooral op een nood aan vormen van (kortdurende) opname die minder ingrijpend zijn dan een volledige hospitalisatie. Een aanpassing van de programmatienorm zou hierdoor niet als onverantwoord overkomen. Vooral de opvang van adolescenten verdient bijzondere aandacht. Jongeren vanaf 15 jaar kunnen echter volgens de huidige regelgeving opgenomen worden in psychiatrische ziekenhuisdiensten voor volwassenen. Toch is deze doelgroep zodanig specifiek dat een oplossing binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie de voorkeur moet genieten. Experten spreken van een transitieleeftijd die kan gaan tot 23 jaar. Echter, voor de programmatie wordt slechts rekening gehouden met het aantal kinderen tot en met 14 jaar.
Evolutie aantal erkende bedden en plaatsen voor kinderen en jongeren
Karakteristieken ziekenhuisverblijven
In 2021 waren er 8.152 verblijven in PZ en PAAZ in kinder- en jeugdpsychiatrische diensten[2]. De verblijven zijn gelijkmatig verdeeld overheen de instellingen. Het aantal verblijven is in de periode van 2007 t.e.m. 2021 met 50,1% gestegen. De grootste stijging nemen we waar in PAAZ (72,7% t.o.v. 33,6% in PZ). Omwille van de maatregelen getroffen in het kader van de COVID-pandemie stelt men een daling vast van het aantal verblijven in 2020.
Aantal ziekenhuisverblijven in kind- en jeugdpsychiatrische diensten in PZ en PAAZ
Percentage verblijven in kinder- en jeugdpsychiatrische diensten per leeftijdsgroep in 2021
| 57% van de patiënten in kinder- en jeugdpsychiatrische diensten in PZ en PAAZ in 2021 was vrouwelijk. Meer dan de helft van de verblijven in deze diensten situeren zich in de leeftijdscategorie van 13 tot 17 jaar (57%). Hoewel jongeren ouder dan 15 jaar in de volwassenpsychiatrie zijn toegelaten en daarin kunnen worden opgenomen, wordt toch nog vaak gekozen voor een kinder- en jeugd psychiatrische dienst (K, k1 of k2). In bepaalde gevallen blijft een patiënt zelfs na zijn 18de verjaardag nog in een kinder- en jeugdpsychiatrische dienst opgenomen (11%). Men gaat er van uit dat deze transitieleeftijd kan doorlopen tot en met 23 jaar. Toch observeert men in 2021 nog 145 verblijven van personen ouder dan 24 jaar (2%). |
Evolutie aantal verblijven in kinder- en jeugdpsychiatrische diensten per leeftijdsgroep
|
|
In de periode van 2007-2021 stelt men een verdrievoudiging vast van het aantal verblijven van kinderen van 0 tot 3 jaar. De verblijven van kinderen en jongeren in de leeftijdsgroep van 13 -17 zijn met meer dan de helft gestegen. Het aantal 18 tot 23-jarigen die verblijven in een kinder- en jeugdpsychiatrische dienst is gedaald met 5,7%. |
Evolutie van het aantal verblijven in PZ en PAAZ per type van hospitalisatie
|
|
De laatste 15 jaar stelt men een toename vast van alle vormen van verblijven in kinder- en jeugdpsychiatrische ziekenhuisdiensten. We zien een stijging van 39,1% van het aantal residentiële verblijven en bijna een verdubbeling van het aantal dagopnames (k1), waarbij het kind of de jongere dikwijls ’s nachts en tijdens het weekend thuis verblijft. Er zijn slechts weinig verblijven (87 in 2021) waarbij het kind of de jongere enkel ’s avonds en ’s nachts in het ziekenhuis verblijft (k2). |
Verblijfsduur in psychiatrische diensten voor kinderen en jongeren in PZ en PAAZ in 2021
|
|
Rondom 80% van de verblijven in een kinder- en jeugdpsychiatrische dienst in PZ en PAAZ duren minder dan 3 maanden. |
Evolutie aantal ligdagen in PZ en PAAZ in een kind- en jeugdpsychiatrische dienst
|
|
In de periode van 2007 tot 2021 zien we een stijging in het totaal aantal ligdagen voor de residentiële hospitalisatie (8,7%). Voor daghospitalisatie zien we meer dan een verdubbeling van het aantal verblijven (151%). Omwille van de toegenomen druk in de kind en jeugdpsychiatrische diensten werd in 2021 beslist om de personeelsomkadering voor deze diensten op te trekken en om liaisonteams op te richten, om jongeren met psychische problemen opgenomen in niet-psychiatrische ziekenhuisdiensten te kunnen begeleiden en behandelen. |
| Wanneer we ons baseren op de hoofddiagnose die wordt gesteld bij patiënten in PZ en PAAZ op de psychiatrische afdelingen voor kinderen en jongeren, zien we in 2021 in de top 3 de volgende diagnosen: aanpassingsstoornissen, autismespectrumstoornis en depressieve stoornissen. De verblijven met één van deze 3 hoofddiagnosen vertegenwoordigen respectievelijk 44,3% en 48,5% van alle verblijven in PZ en PAAZ. |  |
Top 10 hoofddiagnosen in 2021
Meer weten over diagnosen gesteld bij een opname in PZ of in PAAZ? https://www.health.belgium.be/
Patiëntenstromen
Net zoals bij verblijven in psychiatrische diensten voor volwassenen worden patiënten in kinder- en jeugdpsychiatrische diensten niet noodzakelijk opgenomen in een PZ of PAAZ uit de eigen regio.
In ziekenhuizen in het Vlaamse en Waalse Gewest zijn respectievelijk 95,6% en 92,1% van de patiënten gedomicilieerd in hetzelfde gewest. In ziekenhuizen in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest is dit slechts de helft van de patiënten. Bijna één vijfde van de patiënten daar is afkomstig uit het Vlaamse Gewest en 27,1% is afkomstig uit het Waalse Gewest.
Percentage verblijven van patiënten naargelang woonplaats van patiënt en regio van ziekenhuis in 2021
Meer weten over patiëntenstromen? https://www.health.belgium.be/
[1]Bron: STATBEL. Structuur van de bevolking, situatie 01/01/2023. Geraadpleegd op 01/10/2023, van https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/structuur-van-de bevolking#figures; enkel het aantal inwoners jonger dan 15 jaar werden in rekening genomen.
[2]Bron: FOD Volksgezondheid, Minimale Psychiatrische Gegevens (MPG); Dit betreft het aantal geregistreerde residentiele en partiële verblijven in bedden voor kinderen en jongeren (kenletter K, k1, k2) in het betreffende jaar ongeacht het jaar van opname en ongeacht of de patiënt reeds ontslagen werd.