Doodsoorzaken

1. Kernboodschappen

2. Doodsoorzaken

Tumoren en hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste groepen van doodsoorzaken

In 2021 blijven tumoren en hart- en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaken, ze zijn verantwoordelijk voor bijna de helft van alle sterfgevallen (48% voor beide geslachten). In vergelijking met 2020 (43% voor mannen en 42% voor vrouwen), is het sterfteaandeel als gevolg van deze twee groepen ziekten gestegen als gevolg van de daling in COVID-19 sterfte. 

Respiratoire aandoeningen en COVID-19 zijn verantwoordelijk voor een groter sterfteaandeel bij mannen (19%) dan bij vrouwen (15%), terwijl psychische en neurologische aandoeningen vaker voorkomen bij vrouwen (10%) dan bij mannen (8%). Dit laatste verschil houdt verband met het feit dat vrouwen gemiddeld langer leven dan mannen.

Minder sterfte aan respiratoire aandoeningen en psychische en neurologische aandoeningen in 2020 en 2021

Tumoren zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij mannen sinds 2014 en bij vrouwen sinds 2020, en halen hierdoor voor het eerst sinds de jaren 50 hart- en vaatziekten in. Dit is het gevolg van een aanzienlijke daling van het leeftijdsgecorrigeerde sterftecijfer voor hart- en vaatziekten, dat groter is dan dat voor tumorgerelateerde sterfte. Tussen 2011 en 2021 daalde de sterfte aan hart- en vaatziekten met 30% bij mannen en met 32% bij vrouwen. De daling van de hart- en vaatziekten sterfte is te danken aan de vooruitgang op het gebied van preventie en behandeling, waaronder de afname van het roken, de verbetering van farmacologische behandelingen van hoge bloeddruk en cholesterol, en medische procedures [1].

Algemeen is het sterftecijfer hoger bij mannen en daalt het sneller bij mannen dan bij vrouwen. Tussen 2011 en 2021 is het sterftecijfer als gevolg van tumoren met 20% gedaald bij mannen, vergeleken met een 14% daling bij vrouwen. Bij respiratoire aandoeningen is de daling 32% bij mannen en 25% bij vrouwen, en bij sterfte door externe oorzaken is de daling 7% bij mannen en 4% bij vrouwen. 

In 2020 en 2021 is er een daling in sterfte als gevolg van psychische en neurologische aandoeningen en respiratoire aandoeningen, wat waarschijnlijk verband houdt met de COVID-19-crisis.

De belangrijkste specifieke doodsoorzaken verschillen per geslacht

De tien belangrijkste doodsoorzaken zijn afzonderlijk gerangschikt voor mannen en vrouwen in functie van hun sterftecijfers gecorrigeerd voor leeftijd. De drie belangrijkste doodsoorzaken zijn :

• voor mannen: COVID-19, coronaire hartziekte en longkanker;
• voor vrouwen: COVID-19, cerebrovasculaire aandoeningen (gegroepeerd met hypertensie) en dementie (inclusief de ziekte van Alzheimer). 

De rangschikking verschilt niet veel van gewest tot gewest. In het Vlaamse Gewest is hartfalen echter de vier na belangrijkste doodsoorzaak bij mannen en de derde belangrijkste bij vrouwen. Anderzijds, is hartfalen de zevende doodsoorzaak in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest voor zowel mannen als vrouwen, en de achtste doodsoorzaak voor vrouwen en de tiende doodsoorzaak voor mannen in het Waalse Gewest. Aangezien hartfalen beschouwd wordt als het gemeenschappelijke gevolg van verschillende ziekten, zouden deze bevindingen gedeeltelijk verklaard kunnen worden door verschillen in de codering van doodsoorzaken tussen de gewesten. 

Borstkanker bij vrouwen is ook een vrij frequente doodsoorzaak, met een vierde plaats in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, een vijfde plaats in het Vlaamse Gewest en een zesde plaats in het Waalse Gewest.

3. Meer informatie

Bekijk de metadata voor deze indicator

Statbel: Doodsoorzaken

Sciensano: Standardized Procedures for Mortality Analysis (SPMA)

Wereldgezondheidsorganisatie: ICD-10

Achtergrond

De doodsoorzaken zijn geclassificeerd volgens de Internationale Classificatie van Ziekten, 10de editie (ICD-10). In dit rapport wordt sterfte geanalyseerd op basis van de onderliggende doodsoorzaak, zoals aangegeven op de overlijdensakte. De onderliggende doodsoorzaak wordt in de regel verkozen boven de onmiddellijke en de bijdragende doodsoorzaken voor sterftestatistieken, omdat vanuit een volksgezondheidsperspectief het doel is om de keten van gebeurtenissen die tot de dood leiden te doorbreken en de onderliggende oorzaak te voorkomen [2].

In een eerste stap worden de oorzaken van algemene sterfte (alle leeftijden) beschreven volgens de ICD-10-hoofdstukken. Deze zijn gebaseerd op het eerste letter van de ICD-10 codes. In een tweede stap worden de 10 belangrijkste specifieke doodsoorzaken gerangschikt voor België en voor de gewesten.

De sterftecijfers zijn gecorrigeerd voor leeftijd, met de Europeaanse standaardpopulatie 2010 als referentie, om rekening te houden met het effect van variaties in de leeftijdsstructuur tussen bevolkingsgroepen.

Voor meer informatie over de COVID-19 mortaliteit tussen 2020 en 2022, zie de speciale factsheet. 

Definities

International Classification of Disease, 10th edition (ICD-10)

De Internationale Classificatie van Ziekten is een internationaal coderingssysteem voor ziekten en voor een zeer grote verscheidenheid aan tekenen, symptomen, letsels, vergiftigingen, sociale omstandigheden en externe oorzaken van letsel of ziekte.

Onderliggende doodsoorzaak

De ziekte of verwonding die de keten van ziektegebeurtenissen heeft veroorzaakt die rechtstreeks tot de dood heeft geleid, of de omstandigheden van het ongeval of geweld dat de dodelijke verwonding heeft veroorzaakt.

Onmiddellijke doodsoorzaak

De uiteindelijke ziekte, verwonding of complicatie die direct de dood veroorzaakt.

Bijdragende doodsoorzaak

Alle andere belangrijke ziekten, aandoeningen of verwondingen die hebben bijgedragen aan de dood maar die niet hebben geleid tot de onderliggende doodsoorzaak.

Tumoren

Ook gekend als nieuwvormingen. De groep van nieuwvormingen bestaat voor 95% uit kwaadaardige nieuwvormingen of kankers; de rest zijn tumoren van goedaardige of onbepaalde aard.

Voor leeftijd gecorrigeerd sterftecijfer

De voor leeftijd gecorrigeerde sterfte geeft het volgens leeftijd gewogen gemiddelde sterftecijfer weer en kan zo de verschillen te wijten aan de leeftijdsstructuur van de bevolking opvangen.

Referenties

1. Mensah GA, Wei GS, Sorlie PD, Fine LJ, Rosenberg Y, Kaufmann PG, et al. Decline in Cardiovascular Mortality: Possible Causes and Implications. Circ Res. 2017 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5268076/  
2. WHO. ICD-10: International statistical classification of diseases and related health problems: Instruction manual. Geneva: World Health Organization; 2011.

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Sterfte en Doodsoorzaken: Doodsoorzaken, Health Status Report, 15 Apr 2024, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/sterfte-en-doodsoorzaken/algemene-sterfte-naar-doodsoorzaak