Andere informatie en diensten van de overheid : www.belgium.be  belgium

Ziekenhuisnetwerken

Om een volledig en kwalitatief zorgaanbod te kunnen blijven voorzien in België, zijn door de overheid stappen gezet om samenwerking tussen ziekenhuizen te versterken. Door de opzet van locoregionale ziekenhuisnet­werken sinds 2019 wil men ziekenhuizen aanzetten om middelen efficiënter in te zetten, investeringen te delen en taakverdeling op basis van expertise te bevorderen.

                      

 

3+1 netwerken

3 netwerken erkend door COCOF en/of de GGC en/of door de Franse gemeenschap en/of het Waals Gewest en 1 netwerk erkend door de Vlaamse Gemeenschap.

13 netwerken

erkend door de Vlaamse Gemeenschap.

7 netwerken

erkend door het Waals Gewest.

1 netwerk

erkend door de Duitstalige Gemeenschap en door het Waals Gewest.

 

Wat zijn locoregionale netwerken?

Een locoregionaal ziekenhuisnetwerk is een samenwerking tussen ten minste twee ziekenhuizen, die geografisch aansluitend zijn, op het vlak van (basis)zorg. Elk ziekenhuis moet sinds 1 januari 2020 deel uitmaken van één en slechts één locoregionaal ziekenhuisnetwerk. In Vlaanderen mogen er maximaal dertien netwerken gevormd worden, in Wallonië acht en in Brussel vier. De wijze waarop de ziekenhuizen het beleid van het locoregionaal zorgaanbod organiseren binnen hun netwerk, wordt bepaald door het ziekenhuisnetwerk zelf. 

Meer weten? https://etaamb.openjustice.be/nl/wet-van-28-februari-2019_n2019040712.html

Samenwerken aan de hand van zorgopdrachten

De basis van de hervorming naar locoregionale ziekenhuisnetwerken is tweeledig: 

‘Nabije zorg waar mogelijk, gespecialiseerde zorg waar nodig.’

Met andere woorden, de overheid wil er enerzijds voor zorgen dat zorg - waar mogelijk - zo dicht mogelijk bij huis wordt aangeboden. Anderzijds wil de overheid vanuit kwaliteitsoogpunt supergespecialiseerde zorgen eerder concentreren. Dit zal eveneens leiden tot een efficiëntere inzet van middelen. 

Er werd een onderverdeling in zorg opgesteld die zorgen in locoregionale zorgopdrachten en supra-regionale zorgopdrachten verdeelt.

1. Locoregionale zorgopdrachten

Dit zijn de zorgopdrachten die in elk locoregionaal ziekenhuisnetwerk mogen aangeboden worden zoals een spoedgevallendienst, een dienst voor geriatrie of pediatrie, enz. Dit zijn diensten waarmee de basiszorg bij klassieke, heelkundige ingrepen en medische aandoeningen kan gegarandeerd worden. Anderzijds bevat locoregionale zorg ook zaken waarbij patiënten voor een bepaalde periode regelmatig naar het ziekenhuis moeten komen. Hieronder vallen onder meer nierdialyse, het oncologisch zorgprogramma en beroertezorg. Deze zorgen horen in elk ziekenhuisnetwerk aangeboden te worden, maar niet in elk ziekenhuis.

 2. Supra-regionale zorgopdrachten 

Hier gaat het om zorgopdrachten voor een kleine groep patiënten, die een grote expertise en/of investering vragen. Deze zorgen mogen niet in alle netwerken worden aangeboden, maar moeten geconcentreerd worden in supra-regionale referentiecentra. Het gaat hier onder meer over gespecialiseerde beroertezorg, brandwondencentra enz.

Het doel is om een aangepast kader te creëren dat samenwerking in de sector stimuleert. In een volgende fase kunnen de ziekenhuizen binnen het netwerk kiezen voor het samenbrengen van verschillende diensten of zorgpakketten onder de vorm van shared services. Op deze manier zullen middelen meer efficiënt kunnen worden ingezet door bijvoorbeeld groepsaankopen te doen of zware apparatuur samen te exploiteren.

Locoregionale ziekenhuisnetwerken zullen aantrekkelijker worden voor zorgverleners en patiënten door een verbetering van de kwaliteit en specialisatie. Door het onderling samenwerken van referentiecentra, die supra-regionale zorgen aanbieden, zullen patiënten na een behandeling verder opgevolgd kunnen worden in een locoregionaal ziekenhuis nabij hun woonplaats.

Soorten ziekenhuizen

De algemene ziekenhuizen kunnen in 3 soorten worden onderverdeeld[1]:

De ‘klassieke’ algemene ziekenhuizen

Dit zijn ziekenhuizen die zowel overdag als ‘s nachts patiënten ontvangen voor gespecialiseerde, medische hulp. Om te voldoen aan de notie van basisziekenhuis moet een ziekenhuis minstens 150 erkende bedden hebben met een dienst voor chirurgische activiteiten en inwendige geneeskunde aangevuld met minstens één andere discipline zoals geriatrie, materniteit, pediatrie, neuropsychiatrie of revalidatie. Verder moeten ze beschikken over de functie anesthesiologie, radiologie, basisactiviteiten van klinische biologie, revalidatie, basisactiviteit van ziekenhuisapotheek en palliatieve zorg en moet er permanent een arts aanwezig zijn.

Een uitzondering wordt gemaakt voor atypische ziekenhuizen zoals ziekenhuizen die zich enkel richten op de zorg voor ouderen (ziekenhuizen met een geïsoleerde G-dienst) of ziekenhuizen die enkel gericht zijn op revalidatie. Deze zijn sinds de zesde staatshervorming geen bevoegdheid van de federale overheid met uitzondering van het ziekenhuis Foyer Horizon dat enkel over een gespecialiseerde palliatieve bedden beschikt. Dit type organisatie blijft onder federale bevoegdheid.

De algemene, universitaire ziekenhuizen

De algemene, universitaire ziekenhuizen bieden minstens dezelfde diensten aan als de klassieke, algemene ziekenhuizen, maar vangen daarboven ook patiënten op die een zeer gespecialiseerde behandeling vereisen. Verder heeft een universitair ziekenhuis ook de opdracht om zorgverleners op te leiden, aan wetenschappelijk onderzoek te doen en nieuwe technologieën te ontwikkelen. Ze zijn verbonden aan een universiteit met een faculteit geneeskunde die een volledig curriculum aanbiedt.

De algemene ziekenhuizen met universitair karakter

Dit zijn algemene ziekenhuizen met een aantal universitaire bedden hebben, die verbonden zijn aan een universiteit.

 

Van de 103 Belgische ziekenhuizen is 30% openbaar op 01/01/2023, dat wil zeggen dat ze worden beheerd door een overheidsinstantie (gemeente, intercommunale, provincie, gewest, enz.), en is 70% privé en georganiseerd als vzw. Deze laatste categorie betreft historisch gezien uitvloeisels van religieuze ordes, mutualiteiten, vrije universiteiten of vroegere bedrijfsziekenhuizen. Omdat heel veel ziekenhuizen de afgelopen decennia zijn gefusioneerd, dragen echter heel wat instellingen nu een erfenis uit zowel de overheids- als de privésector. De wet op de ziekenhuizen maakt geen onderscheid tussen de overheids- en de privésector. De financiering door de overheid is bijgevolg identiek.

[1] Dit rapport zoomt in op de algemene ziekenhuizen onder federale bevoegdheid. Het laat de psychiatrische ziekenhuizen  (die uitsluitend zorg verlenen aan mensen met psychische stoornissen) buiten beschouwing.

Ziekenhuisactiviteiten

De activiteiten van ziekenhuizen worden georganiseerd in diensten, functies en zorgprogramma’s. 

Diensten groeperen activiteiten, die aan een specifieke locatie in het ziekenhuis zijn verbonden. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen hospitalisatiediensten, waar patiënten verblijven, en medische of medisch-technische diensten, waarbij bepaalde specifieke diensten, die speciale expertise of apparatuur vereisen, worden verleend. Medische diensten zijn onder meer de transplantatiecentra of brandwondencentra. Medisch-technische diensten omvatten onder andere medische beeldvormingsdiensten (CT-scan, MRI, Pet-scanner, ...), centra voor menselijke erfelijkheid, radiotherapiediensten en nierdialysecentra.

Functies zijn ziekenhuisactiviteiten beschikbaar voor alle diensten van het ziekenhuis. Verscheidene functies zijn onderworpen aan specifieke normen en controles door de bevoegde gemeenschap of het bevoegd gewest. Functies omvatten o.m. de ziekenhuisapotheek, de palliatieve zorg, een dienst voor intensieve zorg en spoedgevallendienst, een ziekenhuisbloedbank, bemiddeling, pijnbestrijding en een labo voor klinische biologie.

Zorgprogramma’s zijn een organisatorisch kader voor het implementeren van ‘zorgtrajecten’ voor een specifieke doelgroep. Het zijn combinaties van de hospitalisatiediensten, medische of medisch-technische diensten en functies die nodig zijn voor een kwaliteitsvolle zorg. 

Er bestaan momenteel verschillende zorgprogramma’s:

  • Het zorgprogramma ‘cardiale pathologie’ 
  • Het zorgprogramma ‘reproductieve geneeskunde’ 
  • Het zorgprogramma voor kankerpatiënten 
  • Het zorgprogramma voor kinderen 
  • Het zorgprogramma voor geriatrische patiënten
  • Het zorgprogramma ‘beroertezorg’

Meer weten over de locatie en diensten die de verschillende ziekenhuizen aanbieden:  https://www.health.belgium.be/nl/gezondheid/organisatie-van-de-gezondheidszorg/delen-van-gezondheidsgegevens/gezondheidszorginstellingen

 

Soorten ziekenhuisdiensten 

Elke dienst binnen een ziekenhuis moet erkend zijn en voldoen aan specifieke normen: o.m. aangaande de minimale beddencapaciteit, het vereiste activiteitenniveau, de technische uitrusting en het aantal medische, paramedische en zorgverleners.

Aan elke dienst wordt een index of kenletter toegewezen die de subgroep van patiënten identificeert. Om een beter overzicht te kunnen bieden, groeperen we de verschillende soorten diensten naargelang de aard van de aandoeningen die hier doorgaans worden behandeld:

  • Acute bedden: zijn bedden bestemd voor opname met een relatief korte duur: bv. bedden voor chirurgie (index C), interne geneeskunde (index D), pediatrie (index E), zorg voor premature baby’s (index NIC), materniteit (index M).
  • Geriatrische bedden: zijn bedden voor de zorg van geriatrische patiënten (index G).
  • Chronische bedden: zijn bedden bestemd voor een langere ziekenhuisopname of voor patiënten die een chronische behandeling nodig hebben: bv. bedden voor revalidatie (index S1 voor cardiopulmonaire aandoeningen, S2 voor locomotorische aandoeningen, S3 voor neurologische aandoeningen, S5 voor chronische polypathologieën en S6 voor psychogeriatrische aandoeningen) en bedden voor palliatieve zorg (index S4).
  • Psychiatrische bedden en plaatsen: zijn bedden of plaatsen bestemd voor de verzorging van patiënten met psychische stoornissen, eventueel alleen overdag of ‘s nachts: bv. bedden of plaatsen voor observatie en neuro-psychiatrische behandeling van volwassenen (index A, A1, A2, T en T1) of van kinderen (index K, k1 en k2). 

 

Evolutie van het aantal erkende ziekenhuisbedden

De evolutie in de vergrijzing van de bevolking en de innovatie in de gezondheidszorg kunnen vertaald worden in de evolutie van het aantal erkende bedden in de ziekenhuizen. Sinds 1995 zien we een daling van het aantal erkende ‘acute’ bedden in het ziekenhuis (-24%). De reden hiervoor is dat patiënten over de jaren heen minder lang in het ziekenhuis moeten verblijven voor bepaalde ziektes en ingrepen. Voor de geriatrische (+29%), gespecialiseerde (+370%) en psychiatrische bedden (+67%)[1], zien we een omgekeerde beweging. Daar kennen we een stijging van het aantal bedden sinds 1995 wat mede door de vergrijzing van de bevolking kan verklaard worden. In totaal observeren we een daling van 2.395 bedden (-4%) in de Belgische ziekenhuizen. Tussen 2010 en 2015 zien we een toename van het aantal erkende bedden ten gevolge van fusies tussen algemene en gespecialiseerde ziekenhuizen[2].

Evolutie van het aantal erkende bedden in algemene ziekenhuizen


Geografische verdeling van het aantal erkende ziekenhuisbedden 
per 100.000 inwoners

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft het hoogste aantal bedden per 100.000 inwoners. Op de tweede en derde plaats vinden we respectievelijk West-Vlaanderen en Henegouwen. Waals-Brabant en Vlaams-Brabant zijn de provincies met het laagste aantal bedden. 

Aantal erkende bedden per 100.000 inwoners per provincie en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest


[1]Bevroren bedden worden meegeteld gezien de erkenning hiervoor behouden blijft.

[2]Bron: CIC op 01/01/2023

Evolutie van de tewerkstelling in de algemene ziekenhuizen

Verpleegkundigen vertegenwoordigen in 2020 de grootste groep (40%) van de loontrekkende personeelsleden in ziekenhuizen met 54.287 voltijds equivalenten (VTE). De cijfers[1], die in onderstaande grafiek worden weergegeven, onderschatten echter ruimschoots de activiteit van het medisch personeel dat actief is in de algemene ziekenhuizen. Veel artsen werken er immers als zelfstandige en worden dus niet als loontrekkend medisch personeel aangegeven.              

 

Aantal en percentage werknemers (in VTE) per personeelscategorie


Het volume VTE’s (voltijds equivalenten) steeg de afgelopen 5 jaar met 4.198 VTE (+ 3,22%). De grootste stijging stellen we vast bij het medisch loontrekkend personeel (+ 26,62%). Deze toename is voornamelijk toe te wijzen aan de stijging van het aantal arts-specialisten in opleiding.

Evolutie van het aantal VTE tussen 2016 en 2020


 

[1]Bron: Finhosta